Η ιστορία ενός τραγουδιού: Bella Ciao

Στις 10 Ιουλίου του 1943, ξεκίνησε η απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία. Μια κακοοργανωμένη επιχείρηση ενάντια σε υπέρτερες δυνάμεις, που ωστόσο αιφνιδίασε τον Άξονα και πέτυχε τους στόχους της: η απόβαση ολοκληρώθηκε παρά τις αντιξοότητες και η προέλαση των Συμμάχων προς Βορρά αποσταθεροποίησε το καθεστώς Μουσολίνι κι έφερε την ανατροπή του από τον Μπαντόλιο και τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 3 Σεπτεμβρίου....

Ο διαμελισμός της Ιταλίας που ακολούθησε την εισβολή και την ανατροπή του Μουσολίνι οδήγησε στην ανάπτυξη ισχυρού αντάρτικου κινήματος στον γερμανοκρατούμενο – από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και μέχρι τον Μάιο του 1945 – ιταλικό Βορρά. Εμβληματικό – και παγκοσμίως γνωστό – τραγούδι του ιταλικού αντάρτικου είναι το Bella Ciao. Ο στιχουργός είναι ανώνυμος ενώ η μελωδία ανήκει σε ένα παλαιότερο λαϊκό τραγούδι της υπαίθρου. Ιδού η πρώτη ηχογράφηση του αυθεντικού Bella Ciao το 1962. Η Giovanna Daffini, αγρότισσα από τα παιδικά της χρόνια στην περιοχή του Πάδου, τραγουδά σε ηλικία 49 ετών το Alla mattina appena alzata in risaia mi tocca andar… — το πρωί, μόλις ξυπνώ, πρέπει να πάω στα χωράφια με το ρύζι… Η ηχογράφηση έγινε από τους εθνομουσικολόγους Gianni Bosio και Roberto Leydi.

 

Το 2008, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Repubblica ένα άρθρο που διερευνούσε το ενδεχόμενο το τραγούδι να έχει προέλευση γίντις. Έχει ενδιαφέρον ότι η υπόθεση αυτή ξεκίνησε από έναν μηχανικό, ονόματι Fausto Giovannardi, που μια μέρα έτυχε να οδηγεί και να ακούει το CD “Klezmer – Yiddish swing music” και συνέλαβε τον εαυτό του να τραγουδά ασυναίσθητα πάνω στη μουσική κάποιου κομματιού το Bella Ciao. Ωραία ιστορία, και οι μελωδίες όντως έχουν κοινά στοιχεία, πλην όμως η εκδοχή της καταγωγής του παρτιζάνικου τραγουδιού από ένα δημώδες άσμα της αγροτικής εργασίας από την περιοχή της Βόρειας Ιταλίας, με ολόιδια δομή και μουσική, φαντάζει πολύ πιο πιθανή.

Και ως αντάρτικο τραγούδι, το Bella Ciao διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά του δημώδους στην αρχιτεκτονική του: την κυκλική δομή, το πέρασμα από τη μια στροφή στην άλλη με επανάληψη λέξεων ή εικόνων, το μοτίβο του θανάτου και της ταφής, το μοτίβο της σκιάς, το φυσικό στοιχείο (λουλούδι) ως οιονεί μετενσάρκωση / τεκμήριο μνήμης, τους διαβάτες ως «χορό» του δράματος κ.ά. Ακολουθούν οι στίχοι στα ιταλικά και στα ελληνικά. Στη μετάφραση παραλείπεται η επανάληψη της φράσης “bella ciao” («αντίο, όμορφη»).

Una mattina Mi son’ alzato O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao Una mattina Mi son’ alzato E ho trovato l’invasor. O partigiano Porta mi via O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao O partigiano Porta mi via Che mi sento di morir. Se io muoio Da partigiano O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao Se io muoio Da partigiano Tu mi devi seppellir. Seppellire Lassù in montagna O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao Seppellire Lassù in montagna Sotto l’ombra di un bel fiore E le genti Che passeranno O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao E le genti Che passeranno Ti diranno: „Che bel fior”. Quest’ è il fiore Del partigiano O bella ciao, bella ciao Bella ciao, ciao, ciao Quest’ è il fiore Del partigiano Morto per la libertà 

Το πρωί ξύπνησα και βρήκα τους εισβολείς Αντάρτη, πάρε με μαζί σου Γιατί νομίζω πως θα πεθάνω Κι αν πεθάνω αντάρτης θα πρέπει να με θάψεις Θα με θάψεις ψηλά στο βουνό κάτω απ’ τον ίσκιο ενός όμορφου λουλουδιού Και οι διαβάτες θα λένε: «Τι όμορφο λουλούδι!» Είναι το λουλούδι του αντάρτη που πέθανε για τη λευτεριά.

Γιώργος Τσακνιάς