Κύπρος: Πρώτη εκλογική μάχη μετά την αποτυχία του Κραν Μοντανά

Είναι μια εκλογική μάχη ιδιόμορφη αυτή που διεξάγεται σήμερα στην Κυπριακή Δημοκρατία, αφού το κύριο αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι το... ποιος θα έρθει δεύτερος. 

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο νυν πρόεδρος, Νίκος Ανασταδιάδης, θεωρείται δεδομένο ότι θα εξασφαλίσει την πρωτιά στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών – όμως είναι σχετικά ασαφές με ποιόν πρόκειται να....

μονομαχήσει στον προγραμματισμένο για τις 4 Φεβρουαρίου δεύτερο γύρο: τον υποστηριζόμενο από το ΑΚΕΛ Σταύρο Μαλά ή τον υποστηριζόμενο από το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ Νικόλα Παπαδόπουλο;

Γύρω από το κεντρικό αυτό ερώτημα περιστρέφονται πολλά άλλα, ενδεχομένως ακόμα πιο καθοριστικά στη μακρά κλίμακα, σχετικά με τις τάσεις και αντιλήψεις που διαμορφώνονται στο εκλογικό σώμα. Ένα εκλογικό σώμα το οποίο στην πρώτη αυτή προεδρική εκλογή μετά την έξοδο από το Μνημόνιο εμφανίζεται κουρασμένο, αποστασιοποιημένο (ιδίως σε ό,τι αφορά τη νεολαία) από τους παραδοσιακούς μηχανισμούς άσκησης πολιτικής. Εξού και η υποτονική προεκλογική εκστρατεία και η χαμηλή τηλεθέαση του debate των πολιτικών αρχηγών.

Τα πλεονεκτήματα του νυν προέδρου

Πάει καιρός που τα κριτήρια επιλογής των Ελληνοκύπριων ψηφοφόρων καθορίζονται περισσότερο από τη συνήθη ατζέντα της κατάστασης της οικονομίας, της εσωτερικής διακυβέρνησης κ.ο.κ. παρά από το εθνικό ζήτημα. Όπως και αν έχει, ο τωρινός ένοικος του Προεδρικού έχει πλεονέκτημα και στα δύο πεδία.

Ο Νίκος Αναστασιάδης επενδύει στο ότι η Κύπρος εξήλθε επιτυχώς από το Μνημόνιο, αλλά και στο ότι υλοποιείται κανονικά το χρονοδιάγραμμα των ερευνών για υδρογονάνθρακες στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Με άλλα λόγια, σε μια συνολική εικόνα σταθερής και υπεύθυνης διακυβέρνησης μέσα σε ένα βελτιούμενο οικονομικό κλίμα. Ούτως ή άλλως, η αποτυχία των δικοινοτικών διαπραγματεύσεων το περασμένο καλοκαίρι (αποτυχία εν μέρει προδιαγραμμένη και εξαιτίας του πολιτικού κλίματος στην Τουρκία και εξαιτίας της χρονικής εγγύτητας προς την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας στην Κύπρο) σημαίνει ότι, ως προς την επίλυση του εθνικού ζητήματος, ο πρόεδρος δεν έχει χρεωθεί κάποια νέα σημαντική υποχώρηση (αν και το προηγούμενο της σύγκλησης πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό χωρίς συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας αφήνει "τοξικές" υποθήκες για το μέλλον).

Το στοίχημα του ΑΚΕΛ

Στο απέναντι στρατόπεδο, ο Σταύρος Μαλάς, που θεωρήθηκε και ο νικητής του προεκλογικού debate, σημειώνει το τελευταίο διάστημα μια δημοσκοπική άνοδο έναντι των αντιπάλων του, που θα μπορούσε να του εξασφαλίσει την είσοδο στον δεύτερο γύρο. Σε αυτή την κατεύθυνση, το ΑΚΕΛ κινητοποιεί όλες τις δυνάμεις του, προσπαθώντας κυρίως να παρουσιάσει την εικόνα ότι ο υποψήφιός του είναι ο μόνος υποψήφιος που μπορεί να διατυπώσει και μιαν εναλλακτική πρόταση κοινωνικής πολιτικής, σε ήπια σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση – την ώρα που οι άλλοι δύο βασικοί διεκδικητές της προεδρίας κατά βάση συμφωνούν στην τρέχουσα οικονομική διαχείριση.

Για το ΑΚΕΛ η εκλογική αυτή μάχη είναι μια από τις πιο κρίσιμες της ιστορίας του. Εάν ο υποψήφιός του αποτύχει να περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, το ΑΚΕΛ θα μετρά την τρίτη συνεχόμενη σημαντική πολιτική ήττα του μετά τις προεδρικές εκλογές του 2013 και τις βουλευτικές του 2016 – και ο συμβολισμός της τρίτης θέσης θα είναι ιδιαίτερα πικρός. Υπενθυμίζεται ότι ο Σταύρος Μαλάς, ερευνητής γενετιστής και όχι "επαγγελματίας" της πολιτικής, υπήρξε ο υποψήφιος της Αριστεράς και προ πενταετίας, όταν ο τότε πρόεδρος Χριστόφιας απέφυγε να διεκδικήσει επανεκλογή. Επιστρατεύτηκε, δε, και στην τωρινή μάχη κάπως όψιμα, όταν η επιλογή στην οποία έδειχνε προηγουμένως να καταλήγει το ΑΚΕΛ προκάλεσε εσωκομματική κατακραυγή.

Πάντως, τον Σταύρο Μαλά δείχνει να προτιμά για αντίπαλο στον δεύτερο γύρο και ο ίδιος ο πρόεδρος Αναστασιάδης, θεωρώντας ότι μια μονομαχία με τον υποψήφιο της Αριστεράς θα επιτρέψει στον ίδιο ευκολότερα να συσπειρώσει τη δεξιά και κεντρώα ψήφο.

Αιχμές  "Νικόλα" σε Κυπριακό και δάνεια

Στον λεγόμενο "ενδιάμεσο χώρο", ο Νικόλας Παπαδόπουλος εκτιμά ότι με ενδεχόμενη πρόκρισή του στον δεύτερο γύρο θα μπορέσει να αποτελέσει πραγματική απειλή για την κυριαρχία Αναστασιάδη στην πολιτική σκηνή της Κύπρου. Στήριξε την προεκλογική του εκστρατεία στην καλλιέργεια νεανικού προφίλ, με αποκλειστική χρήση του μικρού του ονόματος. Έχει υψώσει τους αντιπολιτευτικούς τόνους και ως προς τον χειρισμό των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, κατηγορώντας ουσιαστικά τον πρόεδρο Αναστασιάδη για απαράδεκτες παραχωρήσεις στο πλαίσιο των ατελέσφορων διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά. Απέναντι σε ό,τι ο ίδιος ορίζει ως την πολιτική των συνεχών υποχωρήσεων Χριστόφια και Αναστασιάδη, ο Παπαδόπουλος υποστηρίζει μια πιο σκληρή διαπραγματευτική γραμμή, με κομβικά σημεία την άρνηση της εκ περιτροπής προεδρίας και την αποφασιστική στάση στο θέμα των εποίκων.

Την ίδια στιγμή, έντονη πολεμική εξαπολύει ο υποψήφιος του ενδιάμεσου χώρου και σε θέματα εσωτερικής πολιτικής, όπως αυτό που αφορά την επίλυση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η κίνηση που προκάλεσε ειρωνικά σχόλια του προέδρου Αναστασιάδη ("δεν θα αρχίσω να υπόσχομαι ότι θα υπάρξει "κούρεμα” δανείων, όπως ακούω κάποιους να λεν, σαν να είναι από τα λεφτά της μαμάς τους ή της κληρονομιάς που πήραν από τον οποιοδήποτε"), που εμμέσως πλην σαφώς υπενθύμιζαν ότι ο κ. Παπαδόπουλος μιλά από την ασφάλεια της ιδιαίτερα μεγάλης περιουσίας που διαθέτει κυρίως μέσω της μητέρας του, Φωτεινής Παπαδοπούλου, το γένος Λεβέντη.

Αντιμέτωποι με τη "χαμένη ψήφο"

Πέραν, όμως, των τριών βασικών διεκδικητών της προεδρίας, ενδιαφέρον έχει το ποιες επιδόσεις θα επιτύχουν οι λοιποί υποψήφιοι, οι οποίοι, εκτός όλων των άλλων, έχουν να αντιμετωπίσουν και τη θεωρία της "χαμένης ψήφου". Αυτό κυρίως αφορά τον Γιώργο Λιλλήκα, που είχε αποτελέσει την έκπληξη των προηγούμενων εκλογών, όταν έχασε για μικρό ποσοστό την είσοδο στον δεύτερο γύρο και σήμερα εμφανίζεται ως υποψήφιος που διαφοροποιείται στο "εθνικό ζήτημα", υποστηρίζοντας ότι "έχει αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει μορφή Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας που πραγματικά να επανενώνει την Κύπρο και να διασφαλίζει τη συνέχιση της Κυπριακής Δημοκρατίας". Δημοσκοπικά, πάντως, η υποψηφιότητα Λιλλήκα έχει το τελευταίο διάστημα προσγειωθεί σε χαμηλά επίπεδα – ως αποτέλεσμα ενδεχομένως των παλινωδιών που τον έφεραν να συμπορεύεται επί μακρόν με τους λοιπούς ηγέτες του "ενδιάμεσου χώρου", προτού ξεκόψει για την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του.

Το αίνιγμα της ακροδεξιάς

Στην πραγματικότητα, το μεγάλο ερώτημα της κάλπης αφορά το ποσοστό που θα εξασφαλίσει ο υποψήφιος του ακροδεξιού ΕΛΑΜ Χρίστος Χρίστου. Ο σχηματισμός αυτός, που ιδεολογικά εκπροσωπεί στο κυπριακό πολιτικό σκηνικό θέσεις ανάλογες με αυτές της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, κατάφερε να εξασφαλίσει βουλευτική εκπροσώπηση στις προηγούμενες εκλογές και τώρα προσπαθεί να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και απήχηση. Παρότι δημοσκοπικά δεν έχει ιδιαίτερα υψηλή επίδοση, εντούτοις δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να υποδεχθεί μια "βουβή" μέχρι στιγμής και ακατάγραφη ψήφο διαμαρτυρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι, με εξαίρεση του Σταύρου Μαλά και του ΑΚΕΛ, που κατέστησαν σαφές προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν συζητούν με τους εκπροσώπους της ακροδεξιάς, όλοι οι άλλοι υποψήφιοι δεν απέκλεισαν κάθετα ενδεχόμενο προσεταιρισμού των ψήφων της στον δεύτερο γύρο, ενώ το ερώτημα της επαναπροσέγγισης δεξιών απογοητευμένων ψηφοφόρων βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων τόσο του προέδρου Αναστασιάδη όσο του Νικόλα Παπαδόπουλου.

Προεδρική "βόμβα" περί Σκοπίων

Στο περιθώριο της προεκλογικής ζύμωσης, αίσθηση προκάλεσαν τα σχόλια του προέδρου Αναστασιάδη για το ζήτημα της διαπραγμάτευσης με την ΠΓΔΜ σε ραδιοφωνική συνέντευξή του.

"Αν υπήρχε ο τρόπος να ξεπεραστούν οι συνταγματικές πρόνοιες του σκοπιανού κράτους που μιλούν για αλυτρωτισμό, το όνομα δεν έχει σημασία. Εγώ δεν θα είχα αντίρρηση αν ήθελαν να λέγονται και Βόρεια Ελλάδα. Αν οι ίδιοι πιστεύουν ότι είναι Βόρειος Ελλάδα, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος, τη δυνατότητα αλλά και τις προοπτικές της Ελλάδας μέσα από επενδύσεις να ασκεί επιρροή και να ελέγχει ένα λιλιπούτειο κράτος, γειτονικό, διερωτώμαι γιατί ο καβγάς για ένα όνομα. Είναι το όνομα που έχει σημασία; Ή η ταυτότητα του καθενός;".

Συνεχίζοντας, ο Αναστασιάδης αναρωτήθηκε γιατί "η Ελλάδα να μην τα αξιοποιήσει όλα αυτά και να έχει έναν στενό συνεργάτη; Επειδή θα λέγεται Βόρεια Μακεδονία; Μα φοβόμαστε αν ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ή όχι Έλληνας; Δεχόμαστε να μπούμε στον διάλογο της αμφισβήτησης ενός γεγονότος". Για να καταλήξει: "Μιλούσα με Σκοπιανούς, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Μου έλεγαν ότι σημαία δεν είχαν, λόγω του φανατισμού, όμως, που προκλήθηκε, απέκτησαν. Εθνική ταυτότητα ή συνείδηση δεν είχαν, και απέκτησαν εξαιτίας του φανατισμού που καλλιεργούνταν στην Ελλάδα".

Επικρίσεις και διόρθωση

Η τοποθέτηση αυτή, που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως οιονεί προβολή στα ελλαδικά πράγματα της διαπραγματευτικής γραμμής Αναστασιάδη ως προς το Κυπριακό (με έμμεση υπενθύμιση και της απόλυτης προτεραιότητάς του έναντι των όποιων παράπλευρων μετώπων), προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Κύπρο. Ο Νικόλας Παπαδόπουλος τις χαρακτήρισε "επιεικώς απαράδεκτες και εθνικά επικίνδυνες", ο Γιώργος Λιλλήκας τις έκρινε "απαράδεκτες και θεσμικά ανεπίτρεπτες" και ο Σταύρος Μαλάς έκανε λόγο για παρέμβαση που έγινε με "ατυχή τρόπο". Μάλιστα, ο Νικόλας Παπαδόπουλος έστειλε και επιστολή στον Έλληνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας για να δηλώσει τη στήριξή του στην εθνική γραμμή στη διαπραγμάτευση.

Ο ίδιος ο Νίκος Αναστασιάδης προχώρησε σε διορθωτική δήλωση, στην οποία επέμεινε ότι "το θέμα το χειρίζεται η Ελλάδα, και η Κυπριακή Δημοκρατία θα συμπαρασταθεί στην όποια απόφαση της Ελλάδας" και ότι "θα πρέπει να διασφαλιστούν πλήρως τα συμφέροντα της Ελλάδας και του ελληνισμού ευρύτερα και να απαλειφθούν οι όποιες πρόνοιες στο Σύνταγμα των Σκοπίων που μιλούν για αλυτρωτισμό", ενώ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι "τα υπόλοιπα είναι θέμα της Ελλάδας για να αποφασίσει".

Αβέβαιο το μέλλον των συνομιλιών για το Κυπριακό

Η αναβίωση των συνομιλιών για το Κυπριακό, που έχουν ανασταλεί, είναι αμφίβολη και το μέλλον τους αβέβαιο. Αυτό υποστηρίζει η περιοδική έκθεση για την Κύπρο της ανεξάρτητης ερευνητικής υπηρεσίας του αμερικανικού Κογκρέσου, με συντάκτη τον αναλυτή Βίνσεντ Μορέλι, η οποία κυκλοφόρησε στις αρχές Ιανουαρίου και δημοσιοποιήθηκε αυτές τις μέρες από το Κυπριακό Πρακτορείο.

Όπως υπογραμμίζει η έκθεση, το επόμενο βήμα στο Κυπριακό αντιμετωπίζει αρκετές επιπλοκές, και κυρίως τρεις. "Πρώτον, αν και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ εισηγήθηκε ότι τα Ηνωμένα Έθνη ήταν έτοιμα να φιλοξενήσουν νέες συνομιλίες στο πλαίσιο των δομών των προηγούμενων διαπραγματεύσεων, οι Τουρκοκύπριοι δήλωσαν ότι οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να επαναληφθούν εκτός εάν τα Ηνωμένα Έθνη συμφωνήσουν να αλλάξει το πλαίσιο των συνομιλιών" και τεθεί και χρονοδιάγραμμα.

Ο Αμερικανός αναλυτής στέκεται σε δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν, περί ενδεχόμενου τέλους του διζωνικού-δικοινοτικού μοντέλου επίλυσης και περί μετάβασης σε ένα "Σχέδιο Β", αλλά και σε αναφορά του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί τον Αύγουστο, με την οποία έθεσε την ιδέα δύο χωριστών κρατών που θα συνυπάρχουν στο νησί ως μέλη της Ε.Ε.

Ως δεύτερη πιθανή επιπλοκή η έκθεση καταγράφει τις προεδρικές εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία, σημειώνοντας ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης ήδη επικρίθηκε από τους αντιπάλους του "ως μέρος της αιτίας που απέτυχαν οι συνομιλίες του Κραν Μοντανά".

Παρατίθενται, επίσης, δηλώσεις του Νικόλα Παπαδόπουλου, ο οποίος ανακοίνωσε νέα στρατηγική επίλυσης, βάσει της οποίας το Κυπριακό είναι θέμα εισβολής και κατοχής και όχι δικοινοτική σύγκρουση και πως οι εγγυήσεις στην ασφάλεια, τα επεμβατικά δικαιώματα και τα τουρκικά στρατεύματα πρέπει να αποσυρθούν και η Τουρκία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Επίσης, να μην επιτρέπεται στους Τούρκους έποικους να περνούν στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές, να αφαιρεθούν τα διαβατήρια της Δημοκρατίας από υπουργούς και αξιωματούχους του Βορρά και να κηρυχθεί παράνομη η δραστηριότητα ξένων επιχειρήσεων στα Κατεχόμενα.

Παραθέτει, επίσης, δηλώσεις των κ. Λιλλήκα και Σιζόπουλου (προέδρου της ΕΔΕΚ), ότι "ο στόχος για λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στην Κύπρο ίσως δεν είναι πλέον επιθυμητός".

Ως τρίτη πιθανή επιπλοκή ο Αμερικανός αναλυτής κατονομάζει τις έρευνες για υδρογονάνθρακες και την παρουσία τουρκικών πολεμικών σκαφών στην περιοχή.

Του Κώστα Ράπτη