ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 1944 Η Ματωμένη Κυριακή

«...Και ξημέρωσε η 3 του Δεκέμβρη. 

Τρεις του Δεκέμβρη!.. 

Όποιος έζησε στις 3 του Δεκέμβρη, στις 4 μπορούσε να πεθάνει. 

Ο προορισμός του ανθρώπου, που είναι: 

να κάνει κάτι μεγάλο ή να ζήσει κάτι μεγάλο εκπληρώνεται....

Γιατί ο λαός, ο Αθηναϊκός λαός, κείνη τη μεγάλη μέρα αποκαλύφθηκε μπροστά στο ίδιο του το μεγαλείο». 

Μενέλαος Λουντέμης1

Κυριακή 3 Δεκέμβρη 1944. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του ΕΑΜ συγκεντρώνεται από το πρωί στο κέντρο της πρωτεύουσας για να διαδηλώσει την αντίθεσή του στην πολιτική του εμφυλίου πολέμου που προωθούσαν η ντόπια αντίδραση και οι Αγγλοι με την επιδίωξη τους για μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, για να διακηρύξει τη θέλησή του να αγωνιστεί για εθνική ανεξαρτησία και δημοκρατία.

Ο «Ριζοσπάστης» εκείνης της μέρας, που κυκλοφορούσε από τα χαράματα έγραφε στην κορυφή της πρώτης του σελίδας: «Όλοι σήμερα στις 11 στο συλλαλητήριο του ΕΑΜ στο Σύνταγμα - Κάτω η κυβέρνηση του εμφυλίου πολέμου! Εμπρός για κυβέρνηση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ Εθνικής Ενότητας!». 

Το κύριο άρθρο γραμμένο από τον Γ. Ζέβγο, με τίτλο «ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», εξηγούσε μέσα από έναν απολογισμό του έργου της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου πώς είχε προκληθεί η κρίση, με αποτέλεσμα τα μεσάνυχτα της 1 προς 2 Δεκέμβρη 1944 να παραιτηθούν όλοι οι υπουργοί και υφυπουργοί του ΕΑΜ.

«Τώρα -έγραφε ο Ζέβγος- το λόγο τον έχει ο ελληνικός λαός. Οι μπαρουτοκαπνισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ, που τους ζητούν να παραδώσουν τα τιμημένα και κερδισμένα σε μάχες όπλα τους. Οι περήφανοι πολίτες της Αθήνας, που αντιμετώπισαν νικηφόρα τις ορδές των Γερμανών και των προδοτών. Όλοι οι δημοκράτες, όλοι όσοι πονάν την Ελλάδα και το λαό της θα βρεθούν ενωμένοι στις γραμμές του για να υπερασπίσουν τη λευτεριά του, τη ζωή του, τα δημοκρατικά του δικαιώματα, την εθνική ανεξαρτησία. Ο ελληνικός λαός θα σαρώσει την κυβέρνηση του εμφυλίου πολέμου και θα δημιουργήσει μια κυβέρνηση πραγματικής εθνικής ενότητας». 

Γύρω στις 10 και 45' π.μ. η πλατεία Συντάγματος και οι γύρω δρόμοι έχουν πλημμυρίσει από χιλιάδες λαού. Μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη έχουν συγκεντρωθεί λαϊκές επιτροπές, διοικήσεις σωματείων και στελέχη του λαϊκού κινήματος. «Είχε προγραμματιστεί -γράφει ο Θ. Χατζής - ν' αρχίσει η εκδήλωση με κατάθεση στεφάνων στη μνήμη εκείνων που θυσίασαν τη ζωή τους για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία»... Τίποτα απ' όλα αυτά, όμως δεν έμελλε να γίνει.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου αρχικά είχε δώσει την άδεια να γίνει το συλλαλητήριο, αλλά τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 2 Δεκέμβρη η άδεια ανακλήθηκε με την πρόφαση πως το συλλαλητήριο ήταν η απαρχή «σειράς επαναστατικών πράξεων αι οποίαι απέβλεπαν εις κατάλυσιν του κράτους» 

Η άρχουσα τάξη έδινε τη μάχη για τη δική της επικράτηση μετά την απελευθέρωση. Έπρεπε λοιπόν να υποταχτεί ο λαός με τη βία.

Έτσι η ανάκληση της άδειας του συλλαλητηρίου ήταν μια σαφής πρόκληση σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος που εκδηλωνόταν στο παραπέντε για να προκαλέσει, το λιγότερο, όξυνση. Όμως κανείς δεν περίμενε να επακολουθήσει ό,τι επακολούθησε.

 

Το μακελειό

Η ώρα πλησίαζε 11 π.μ. και το πλήθος στην πλατεία Συντάγματος και τους γύρω δρόμους όλο και πύκνωνε τις γραμμές του, με σημαίες, λάβαρα και πλακάτ, με προκηρύξεις και τα φέιγ - βολάν να πέφτουν βροχή. Τα συνθήματα «όχι άλλη κατοχή», «Παπανδρέου παραιτήσου» κυριαρχούν σ' όλα τα χείλη.

Οι αστυνομικοί είχαν οχυρωθεί στην είσοδο του κτιρίου, στην ταράτσα και στα παράθυρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας (τότε Κηφισίας), στην ταράτσα των Παλιών Ανακτόρων (Βουλή) και στο απέναντι του κτιρίου πεζοδρόμιο, προς την πλευρά του Αγνώστου Στρατιώτη. Επίσης στους γύρω από την πλατεία δρόμους υπήρχαν αγγλικά άρματα μάχης  

 

Οι πρώτες συγκρούσεις και αψιμαχίες των διαδηλωτών με την Αστυνομία εκδηλώθηκαν όταν το πλήθος έφτανε, από τους γύρω δρόμους, στα σημεία προσέγγισης της πλατείας Συντάγματος κι εμποδιζόταν να εισχωρήσει από τις αστυνομικές δυνάμεις. Ξαφνικά, χωρίς να υπάρχει ορατός λόγος, από τα παράθυρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης και από τα άλλα σημεία οχύρωσης των αστυνομικών άρχισαν να πέφτουν πυροβολισμοί. 

Γράφει η Μέλπω Αξιώτη   

 
«Δίπλα απ' τα ανάκτορα αστυνομικοί και φασίστες εκείνη τη στιγμή μας πυροβολούν στο ψαχνό. Κορίτσια τότε δείχνουν τα στήθια τους και φωνάζουν: βαράτε εδώ! Είμαστε άοπλοι! Και οι φασίστες τα βαρούν... Οι νεκροί πέφτουν τώρα γύρω - τριγύρω μας ένας - ένας χάμω, σαν σπουργίτια. Οι ξένοι ανταποκριτές στέκουν εκστατικοί. Ένας Αμερικανός με στολή χιμά κι αρπά πιστόλι αστυνομικού που ήταν έτοιμο ν' ανάψει. Άλλος Αμερικανός πίσω από τανκ εγγλέζικο φωτογραφίζει το λάβαρο του ΕΑΜ που μούσκεψε σε σκοτωμένου το αίμα... Πολλοί από τους πόλισμαν πετούν τα όπλα τους στους διαδηλωτές και οι διαδηλωτές τους σηκώνουν στα χέρια. 

 

Οι Αγγλοι γύρω - γύρω και πάνω στα τανκς, στη ''Μεγάλη Βρετάνια'' στα πεζοδρόμια, ανάμεσα στο πλήθος, φλεγματικοί παντού και αξιοπρεπείς στέκουν και βλέπουν τη δολοφονία μας, πως θάστεκαν να βλέπουν ταινία κινηματογράφου. Στο τέλος - τέλος παίρνουν μέρος. Μαζεύουν με τα φορτηγά τους, τραυματισμένους και γερούς. Ήταν αυτοί οι πρώτοι όμηροι. Σε λίγες μέρες γίνηκαν χιλιάδες».

 

Ο απολογισμός της δολοφονικής επίθεσης ήταν 21 νεκροί και 140 τραυματίες 7, γεγονός που δίκαια βάφτισε την 3η Δεκέμβρη 1944 ως «Ματωμένη Κυριακή»...

 

Μαρτυρίες και ομολογίες για τη σφαγή

Στις 7 Δεκέμβρη του 1944, ο Γ. Παπανδρέου υποστήριξε με ανακοινώσεις του προς τους ξένους ανταποκριτές 8 ότι την ευθύνη για το μακελειό την είχε το ΕΑΜ γιατί το συλλαλητήριο ήταν ένοπλο και άρχισε με επίθεση κατά της οικίας του και στη συνέχεια εκδηλώθηκαν επιθέσεις κατά της Αστυνομίας, με αποτέλεσμα αυτή να αναγκαστεί να αμυνθεί. 

 

Βέβαια, δεν υπάρχει κανείς σοβαρός άνθρωπος που να πιστεύει κάτι τέτοιο δεδομένου ότι και τα ιστορικά στοιχεία που έχουν έρθει στο φως αποδεικνύουν κατά τρόπο κατηγορηματικό πως η Ματωμένη Κυριακή της 3ης Δεκέμβρη του 1944 ήταν δημιούργημα της ντόπιας αντίδρασης και των Βρετανών καθοδηγητών της. Εντούτοις, θα σταθούμε περισσότερο στο γεγονός αυτό καθ' αυτό για να το φωτίσουμε παραθέτοντας ορισμένες μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, καθώς και ομολογίες πρωταγωνιστών.

 

Ο Κ. Κουβαράς που ήρθε στην Ελλάδα την Ανοιξη του '44 με ειδική αποστολή της υπηρεσίας OSS9 των ΗΠΑ, παρακολούθησε τα γεγονότα της 3ης Δεκέμβρη 1944 από τον εξώστη του ξενοδοχείου «Μ. Βρετάνια».

 

Να τι γράφει μεταξύ άλλων 

«Είδα τον κόσμο να έρχεται σε παράταξη με τις σημαίες του -ελληνική, αμερικανική, βρετανική και ρωσική- μπροστά. Ήταν μια γιγάντια φάλαγγα, αλλά οι διαδηλωτές προχωρούσαν με τάξη τραγουδώντας αντάρτικα τραγούδια και φωνάζοντας συνθήματα. Έρχονταν δυτικά από την οδό Πανεπιστημίου και προσπάθησαν να μπουν στην πλατεία Συντάγματος στρίβοντας αριστερά στην οδό Οθωνος. 

 

Η Αστυνομία τους σταμάτησε. Η πελώρια φάλαγγα άρχισε πάλι να κινείται για να μπει στην πλατεία, κατεβαίνοντας τα σκαλιά που οδηγούν από το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. 

 

Η Αστυνομία και πάλι τους σταμάτησε κι η φάλαγγα άρχισε πάλι να κινείται... 

 

Το μπροστινό τμήμα του συλλαλητηρίου είχε φτάσει στην άκρη της πλατείας όπου βρισκόμασταν, και καθώς παρατηρούσα προσεκτικά, άκουσα τους επικεφαλής να συζητούν με την Αστυνομία, μόλις δέκα μέτρα από κει που στεκόμασταν. Προσπαθήσαμε να παρακολουθήσουμε τη συζήτηση που διεξαγόταν σε υψηλό τόνο, αλλά δεδομένων των περιστάσεων το πράγμα δε φαινόταν εξαιρετικό. Οι διαδηλωτές σπρώχνανε για να μπουν στην πλατεία, αλλά δε γινόταν καμιά συμπλοκή. 

 

Ξαφνικά ένα παράγγελμα ''τραβηχτείτε πίσω:'' δόθηκε με μια στριγγλή, στρατιωτική φωνή και όλοι οι αστυνομικοί υποχώρησαν κάπου είκοσι μέτρα, γονάτισαν κι άρχισαν να πυροβολούν! Τα πυρά ήταν πυκνά.

 

Διακόσιοι αστυνομικοί έβαλαν ταυτόχρονα, οι περισσότεροι με αυτόματα...».

 

Ο δημοσιογράφος Μ. Φόντορ σε μια διαπίστωσή του που δημοσιεύτηκε στη «New York Post», στις 17/2/1945 γράφει  «Μέσα σε 25 χρόνια έχω δει σχεδόν όλες τις επαναστάσεις της Ευρώπης. Αυτή εδώ ήταν η πιο ήρεμη και πολιτισμένη επανάσταση που έχω δει ποτέ μέχρι τη στιγμή που η αστυνομία άρχισε να πυροβολεί και οι Αγγλοι επενέβησαν».

 

Ο Κρις Γουντχάουζ, αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα, που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί για φιλοεαμικά αισθήματα, όσο και να προσπαθεί στα γραπτά του δεν καταφέρνει να κρύψει την αλήθεια που γνώριζε πολύ καλά. «Όταν τα πλήθη των διαδηλωτών -γράφει 12- βρέθηκαν αντιμέτωπα με την Αστυνομία στην πλατεία Συντάγματος, πολλοί αστυνομικοί πυροβόλησαν κατευθείαν πάνω τους, πράγμα που χωρίς αμφιβολία(!), ήταν ο σκοπός για τον οποίο τα είχε συγκεντρώσει εκεί το ΚΚΕ»!!! 

 

Ας δώσουμε όμως το λόγο και στον άνθρωπο που διέταξε πυρ εκείνο το ματωμένο πρωινό του Δεκέμβρη. Πρόκειται για τον, τότε, διευθυντή της Αστυνομίας Αγγελο Εβερτ, ο οποίος το 1958 σε μία συνέντευξή του, ομολόγησε ότι εκείνος, βάσει κυβερνητικών εντολών, έδωσε τη διαταγή να χτυπήσουν οι αστυνομικοί τους διαδηλωτές. Συγκεκριμένα, αφού αναφέρει -χωρίς βεβαίως να το αποδεικνύει- ότι υπήρχε σχέδιο να καταλάβουν οι διαδηλωτές νευραλγικά σημεία της πρωτεύουσας όπως η Αστυνομική Διεύθυνση, τα Παλαιά Ανάκτορα και τα υπουργεία Εξωτερικών και Στρατιωτικών, καταλήγει: «Εκείνην τη στιγμήν ακριβώς και βάσει των διαταγών τας οποίας είχον, διέταξα υπευθύνως και εγώ τη βιαίαν διάλυσιν των επιτιθέντων διαδηλωτών...» 

 

Αντί επιλόγου

Η 3η Δεκέμβρη του '44 θεωρείται, δικαίως, η απαρχή της μάχης του Δεκέμβρη. Δεν ήταν ένα τυχαίο αιματηρό γεγονός από τη μεριά της αντίδρασης, ντόπιας και ξένης, αφού το ματοκύλισμα του λαού επαναλήφθηκε την επομένη, 4 Δεκέμβρη, όταν ο λαός κήδευε τα θύματα της «Ματωμένης Κυριακής».

Ούτε οι αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις θα αναλάμβαναν αμέσως δράση κατά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Τέλος, θα διευκολύνονταν κυβερνητικές λύσεις αποδεκτές από το ΕΑΜ που κάποια στιγμή φάνηκαν δυνατές όταν ο Παπανδρέου παραιτήθηκε για λογαριασμό του Θ. Σοφούλη, αλλά οι Εγγλέζοι δεν επέτρεψαν οποιαδήποτε κυβερνητική αλλαγή 14.

Στις 7/11/1944, σε τηλεγράφημά του στον υπουργό του επί των Εξωτερικών Α. Ηντεν, ο Ου. Τσόρτσιλ, ανάμεσα στα άλλα, σημείωνε  

«Περιμένω ανοιχτή σύγκρουση με το ΕΑΜ και δεν πρέπει να τη φοβόμαστε, υπό την προϋπόθεση ότι έχουμε διαλέξει με προσοχή το έδαφος».

Δεν ξέρουμε αν το έδαφος που επιζητούσε ήταν εντελώς κατάλληλο στις αρχές Δεκέμβρη του '44. Ξέρουμε όμως ότι δε δίστασε να ματοκυλίσει τον ελληνικό λαό διατάσσοντας τα βρετανικά στρατεύματα να λειτουργήσουν ως δύναμη κατοχής. Η διαταγή που έστειλε στο στρατηγό Σκόμπι στις 5/12/1944 δεν αφήνει περιθώρια παρανοήσεων:

«Είσθε υπεύθυνος -έλεγε το κείμενο της διαταγής προς το στρατηγό- για την τήρηση της τάξεως στην Αθήνα και πρέπει να εξουδετερώσετε ή να συντρίψετε όλες τις ομάδες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, που θα πλησιάσουν προς την πόλη... Μη διστάζετε, πάντως, να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση» 

Για τα συγκεκριμένα γεγονότα, πολλά έχουν γραφεί που δεν είναι δυνατό να αναλυθούν εδώ. Αν ήθελε όμως να δει κανείς τη σημασία που είχε εκείνη η μάχη για τα λαϊκά συμφέροντα, δεν έχει παρά να αναζητήσει τη σημασία που είχε για τα συμφέροντα της ντόπιας ολιγαρχίας και του βρετανικού ιμπεριαλισμού.

Γράφει πάλι ο Τσόρτσιλ  

«Η μάχη που διήρκεσε έξι εβδομάδες... έγινε για να καταλάβωμε την Αθήνα και, όπως θα δείξει η συνέχεια των γεγονότων, να απαλλάξωμε την Ελλάδα από τον κομμουνιστικό ζυγό. Την εποχή αυτήν που τρία εκατομμύρια άνδρες πολεμούσαν σε κάθε στρατόπεδο στο Δυτικό Μέτωπο και που τεράστιες αμερικανικές δυνάμεις ηγωνίζοντο εναντίον της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό, οι ελληνικές αυτές παραφορες μπορούσαν να φαίνονται ότι είχαν ελάχιστη σημασία, αλλά δεν ευρίσκοντο λιγώτερο στο νευρικό κέντρο της ισχύος, της τάξεως και της ελευθερίας του Δυτικού κόσμου». Περισσότερα σχόλια ασφαλώς περιττεύουν.

1. Μενέλαος Λουντέμης: «Ο Μεγάλος Δεκέμβρης», εκδόσεις Μαρή & Κοροντζή, Αθήνα 1945, σελ. 40

2. «Ριζοσπάστης» 3/12/1944

3. Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις Δωρικός, τόμος Δ', σελ. 198

4. Γ. Παπανδρέου: «Κείμενα», τόμος β' «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος», εκδόσεις Μπίρης, σελ. 211

5. Σπ. Γασπαρινάτου: «Απελευθέρωση - Δεκεμβριανά - Βάρκιζα», εκδόσεις Ι. Σιδέρης, τόμος Α', σελ. 258

6. Μέλπω Αξιώτη: «Απάντηση σε 5 ερωτήματα» εκδόσεις Μαρή & Κοροντζή, Αθήνα 1945, σελ. 66

7. «Ρ» της 4/12/1944. Τα ίδια στοιχεία δίνει ανακοίνωση του ΕΑΜ στις 6/12/1944 («Κείμενα Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α' σελ. 128), ο Θ. Χατζής («Η Νικηφόρα Επανάσταση», τόμος Δ' σελ. 200, το «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» (έκδοση ΣΕ, σελ. 488) κλπ. Αλλες ΕΑΜικές πηγές όπως ο Σαράφης μιλούν για 28 νεκρούς και 150 τραυματίες (Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις Επικαιρότητα, σελ. 542. Αντίθετα η αντιεαμική πλευρά προσπάθησε να μειώσει τον απολογισμό του αίματος. Η κυβέρνηση Παπανδρέου για παράδειγμα, μίλησε για 10 νεκρούς και 26 τραυματίες (Γ. Ιατρίδη: «Εξέγερση στην Αθήνα», εκδόσεις Νέα Σύνορα, σελ. 184)

8. Γ. Παπανδρέου, στο ίδιο, σελ. 230-231

9. Office Strategic Services: Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών - πρόδρομος της CIA

10. Κ. Κουβαρά: «O.S.S. Με την Κεντρική του ΕΑΜ», εκδόσεις Εξάντας, σελ. 162-163

11. Λ. Σταυριανού: «Η Ελλάδα σε επαναστατική περίοδο», εκδόσεις Κάλβος 1974, σελ. 151

12. C. M. Woodhouse: «Το μήλο της έριδος», εκδόσεις Εξάντας, σελ. 325

13. «Ακρόπολις» 12/12/ 1958

14. «Στη Δίνη του Εμφυλίου Πολέμου - Σπάνια ντοκουμέντα του ΕΑΜ 1944-1947», εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ, σελ. 78

15. Γ. Ανδρικόπουλου, «1944 Κρίσιμη Χρονιά», εκδόσεις Διογένης, τόμος Β', σελ. 201

16. Γ. Ανδρικόπουλου: στο ίδιο, τόμος Β', σελ. 257

17. Ουίνστον Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος πόλεμος», Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, τόμος ΣΤ' σελ. 352.

 

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

kinisienergoipolites