Βάρκιζα 28 Φεβρουαρίου 1945 - Η αποστράτευση του ΕΛΑΣ

Η Συμφωνία της Βάρκιζας στην οποία κατέληξαν στις 3 τα ξημερώματα της Δευτέρας 12 Φλεβάρη 1945 οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ και της Κυβέρνησης Πλαστήρα, με την παρουσία των Αγγλων, 
και υπογράφτηκε το απόγευμα της ίδιας μέρας στο Υπουργείο Εξωτερικών, αποδείχτηκε ανείπωτα επώδυνη και καταστροφική για το λαό μας....

 
Η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε την αποστράτευση και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής. 

Ακόμα προέβλεπε: 

α) την διασφάλιση των πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, 

β) την άρση του στρατιωτικού νόμου, 

γ) την αμνήστευση των «πολιτικών αδικημάτων» που διαπράχτηκαν από της 3 Δεκέμβρη μέχρι την υπογραφή της Συμφωνίας (με εξαίρεση των κοινών αδικημάτων κατά της ζωής και της περιουσίας καθώς και όσων δεν παρέδιδαν τα όπλα έως τις 15 Μάρτη 1945), 

δ) την άμεση απελευθέρωση των συλληφθέντων ΕΑΜιτών,  και την απελευθέρωση εκ μέρους του ΕΛΑΣ όσων κρατούνται με την κατηγορία ότι είναι δοσίλογοι ή ένοχοι αδικημάτων, οι οποίοι θα παραδίδονταν στη Δικαιοσύνη του Κράτους για να δικαστούν, 

ε) την συγκρότηση Εθνικού Στρατού, στ) την εκκαθάριση των κρατικών υπαλλήλων και των Σωμάτων Ασφαλείας από εκείνους οι οποίοι συνεργάστηκαν με τον εχθρό και χρησιμοποιήθηκαν ως όργανα της δικτατορίας, και τέλος στ)  την διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό  καθώς και ελεύθερων και γνήσιων εκλογών «το ταχύτερον δυνατόν». 

Ο Γιώργης Σιάντος υπογράφει τη συμφωνία της Βάρκιζας. Δεξιά του ο Ηλίας Τσιριμώκος και αριστερά του ο Μήτσος Παρτσαλίδης.

Δυο μέρες μετά συνεδρίασε η ΚΕ του ΕΑΜ και ενέκρινε ομόφωνα τη Συμφωνία. Την επομένη, 15 Φλεβάρη η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε προκήρυξη προς του μαχητές του ΕΛΑΣ, για την αποστράτευση: 

«Η συμφωνία της 12ης Φλεβάρη τερματίζει τον ένοπλο αγώνα σας. Τώρα ήρθε η ώρα να καταθέσετε με τιμή τα δοξασμένα όπλα σας. Όμως το έργο σας δεν ολοκληρώθηκε. Ο δεύτερος μεγάλος σκοπός του αγώνα μας, η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και η δημι8ουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα εξασφαλίσουν την ανεμπόδιστη δημοκρατική εξέλιξη του τόπου, περιμένει την πραγματοποίησή του».

Την επόμενη μέρα, 16 Φλεβάρη, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ εκδίδει αποχαιρετιστήρια διαταγή:

«Ημερήσια διαταγή, Γενικού στρατηγείου του ΕΛΑΣ της 16 Φλεβάρη 1945

Αξιωματικοί, καπεταναίοι και αντάρτες του ΕΛΑΣ και ΕΛΑΝ,

Ύστερα από τη συμφωνία που υπογράφτηκε στις 12 του μηνός ο ένοπλος αγώνα του ΕΛΑΣ τελειώνει και ο ΕΛΑΣ αποστρατεύεται. Επί τρία σχεδόν χρόνια παλέψατε σκληρά ενάντια στον κατακτητή και με τις θυσίες και τον ηρωισμό σας, παίρνοντας τα όπλα κατά το πλείστον από τον κατακτητή, δημιουργήσατε ένα πραγματικό στρατό, ο οποίος ανάγκασε τους εχθρούς επανειλημμένα να ομολογήσουν την αξία του. 

Με την πίστη σας, τον ηρωισμό σας και την αυτοθυσία σας δόσατε στον κατακτητή επανειλημμένα χτυπήματα και τέλος, όταν ύστερα από την προέλαση του Κόκκινου στρατού στη Βαλκανική αναγκάστηκε να εκκενώσει την πατρίδα μας, σχεδόν μόνοι σας, με συνεχείς επιθέσεις τον αναγκάσατε να φύγει με μεγάλες απώλειες σε προσωπικό και υλικό και ελευθερώσατε τη χώρα μας. Τα βουνά και οι κάμποι της χώρας μας που είνε γεμάτοι από τάφους των εχθρών και τα συντρίμια των πυροβόλων, αυτοκινήτων, γεφυριών και άλλου υλικού δείχνουν ότι είνε έργο σας. 

Εξασφαλίσατε την τάξη και την ασφάλεια σε τέτιο σημείο ώστε ν’ αποκτήσει ο λαός απόλυτη εμπιστοσύνη. Δόσατε άφθονο το αίμα σας για την επιτυχία της απελευθέρωσης. Να είστε υπερήφανοι για το έργο σας και να έχετε ήσυχη τη συνείδησή σας ότι κάνατε το καθήκον σας προς την πατρίδα. Γυρίζοντας στα σπίτια σας πρέπει να είστε οι καλύτεροι πολίτες και να εξακολουθήσετε ειρηνικά εργαζόμενοι για την ευτυχία σας, την πλήρη αποκατάσταση των λαϊκών ελευθεριών ώστε να καταστεί δυνατό με την απόφαση του λαού να γίνει η πατρίδα μας κράτος συγχρονισμένο και ευτυχισμένο και πολιτικά πραγματικά δημοκρατικό. 

Όπως είσαστε καλοί πολεμιστές αποδειχθήτε και καλοί πολίτες. Στους ηρωικούς μας νεκρούς που αιώνια θα περιβάλλωνται από τιμή και δόξα κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ. Τα αγαθά του πολέμου στον οποίον έπεσαν μπορεί ως σήμερα να μην ολοκληρώθηκαν. Να είμαστε σίγουροι πως θα ολοκληρωθούν και πολύ σύντομα. Αποχαιρετώντας όλους, εμείς που σας διοικήσαμε και παρακολουθήσαμε τους αγώνες σας, εκφράζουμε το θαυμασμό μας και την ευγνωμοσύνη μας και πιστεύουμε πως στη δοξασμένη ιστορία της Ελλάδας η σελίδα της δικής σας δράσης θα γραφεί με τα πιο λαμπρά γράμματα.

Ζήτω το αδάμαστο έθνος μας.

Ζήτω το πιο τρανό δημιούργημά του, ο ΕΛΑΣ μας.

Στέφανος Σαράφης – Άρης Βελουχιώτης»

Όπως αναφέρει ο Σαράφης στο «Μετά τη Βάρκιζα», εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1979, σελ. 15 – 16, ο Άρης Βελουχιώτης αρνήθηκε αρχικά να υπογράψει τη διαταγή. Τότε ο Σαράφης του είπε ότι αν δεν υπογράψει αυτός δε θα την υπέγραφε και ο ίδιος., ζητώντας να αποταθεί στο Κόμμα. Τελικά ο Βελουχιώτης συνυπέγραψε τη διαταγή.

Αμέσως ξεκίνησε η διαδικασία παράδοσης του εξοπλισμού. Η συγκέντρωση των όπλων του ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε σε 32 πόλεις. 

Στις 28 Φλεβάρη 1945 παραδόθηκε στον ταξίαρχο Αϊκενχέντ το πρωτόκολλο του οπλισμού που παραδόθηκε και έπαυσε να λειτουργεί και ο τελευταίος ασύρματος του ΕΛΑΣ. Σύμφωνα με τον Σαράφη ο οπλισμός που παραδόθηκε είναι ο εξής:

α) πυροβόλα διαφόρων τύπων  β) όλμοι ομαδικοί  γ) όλμοι ατομικοί  δ) πολυβόλα  ε) οπλοπολυβόλα στ) αυτόματα τουφέκια  ζ) τουφέκια και πιστόλια  η) τουφέκια αντιαρματικά  θ) συσκευές ασυρμάτων

100   81   138   419  1412 713  48.973  57  17

Στις 25 Φλεβάρη 1945, ο ΕΛΑΣ αποστρατεύτηκε. Στις 28 Φλεβάρη 1945 ο ΕΛΑΣ έπαψε να υπάρχει.

Πολύ γρήγορα άρχισαν να διαλύονται οι ψευδαισθήσεις και οι προσδοκίες για ειρήνευση, σεβασμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων και τον τερματισμό των ξένων επεμβάσεων. Από τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν υλοποιήθηκε καμιά συμφωνία παρά μόνο η παράδοση των όπλων και η αποστράτευση του ΕΑΜ.

Ανήμερα της υπογραφής η κυβέρνηση Πλαστήρα φρόντισε να ανασυσταθεί το υφυπουργείο Ασφαλείας. Δυο βδομάδες μετά την διάλυση του ΕΛΑΣ, στις 15 Μάρτη 1945, η ΚΕ του ΕΑΜ κατήγγειλε, με υπόμνημά της προς την κυβέρνηση, τον αντιβασιλέα  και τους πρέσβεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ, σωρεία παραβιάσεων της Συμφωνίας της Βάρκιζας:

> Συστηματική παρεμπόδιση της κυκλοφορίας του ΕΑΜικού Τύπου που έφτανε μέχρι και σε απαγόρευση κυκλοφορίας κατά τόπους.

> Αθρόες συλλήψεις ΕΛΑΣιτών και ΕΑΜιτών. Καθημερινά κρούσματα διαπόμπευσης και κακοποίησης ΕΛΑΣιτών από ομάδες Χιτών και ΕΔΕΣιτών στην Αθήνα και ιδιαίτερη όξυνση της τρομοκρατίας στην ύπαιθρο (συλλήψεις, ξυλοδαρμούς, λεηλασίες, δολοφονίες αγωνιστών κλπ.).

> Δράση παρακρατικών συμμοριών (περίπου 18.000 ένοπλοι δρούσαν σε διάφορες αντικομμουνιστικές – αντιΕΑΜικές ομάδες, σε πολλές περιπτώσεις οι Βρετανοί οργάνωναν και καθοδηγούσαν αρκετές από αυτές, π.χ. τη συμμορία του Σούρλα).

> Γνωστοί ταγματασφαλίτες και άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας στελέχωσαν τα Σώματα Ασφαλείας, πολλοί μάλιστα από αυτούς πήραν και προαγωγή.

> Ο κρατικός μηχανισμός δεν εκκαθαρίστηκε από τα δοσιλογικά στοιχεία και, αντίθετα, άρχισε ο διωγμός των ΕΑΜιτών από αυτόν, με απολύσεις και διαθεσιμότητες δημοσίων υπαλλήλων.

> Ψηφίστηκε νόμος «περί μέτρων ησυχίας και τάξεως», ο οποίος μεταξύ άλλων απαγόρευε τις συγκεντρώσεις χωρίς άδεια (ακόμα και σε κλειστό χώρο, τη διανομή προκηρύξεων κλπ., ενώ θέσπιζε την ποινή της εκτόπισης. Οι λαϊκές αντιδράσεις κατάφεραν να ματαιώσουν τη δημοσίευση του νόμου, αλλά οι βασικές του διατάξεις πληρώθηκαν στη πράξη από την ΕΠ 6651/22.2.46 Διαταγή της Ανώτερης Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής(για τις συγκεντρώσεις) και σε συνδυασμό με το Ν. 755/1917.

> Ιεράρχες που στήριξαν την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση διώχθηκαν. Συγκροτήθηκαν διαρκή στρατοδικεία.

Πολλά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, Μαχητές του ΕΛΑΣ, συλλαμβάνονταν και φυλακίζονταν με κατηγορητήρια που είχαν συν ταχτεί εναντίον τους από τις αρχές κατοχής. Χιλιάδες ΕΑΜίτες παρέμεναν κρατούμενοι, παρά τα συμφωνηθέντα.

Οι μαχητές και αξιωματικοί του ΕΛΑΣ αποκλείστηκαν τόσο από την Εθνοφυλακή όσο και από τον υπό συγκρότηση Εθνικό Στρατό. Περίπου 1200 αστυνομικοί τέθηκαν σε διαθεσιμότητα και 60 σε κράτηση λόγω φρονημάτων.

Απαραίτητη προϋπόθεση για το οτιδήποτε, από την πρόσληψη σε εργασία έως ακόμα την απόδοση απολυτηρίου Γυμνασίου, έγινε η βεβαίωση των κοινωνικών φρονημάτων (από την αστυνομία ή ακόμα και από οργανώσεις όπως η «Χ»). Η Ασφάλεια κατάρτισε καταλόγους με ονόματα μελών, στελεχών και απλών οπαδών του ΚΚΕ.

Στις 25 Φλεβάρη 1945, ο ΕΛΑΣ αποστρατεύτηκε.

Η τρομοκρατία των πιο αντιδραστικών στοιχείων που αναρριχήθηκαν στην εξουσία με την βοήθεια των Αγγλων, είχε ξεκινήσει. Το μεταβαρκιζιανό κράτος βύθισε τη χώρα στα σκοτάδια για πολλά χρόνια.  

Ένας νικηφόρος στρατός αναγκάστηκε σε μια ατιμωτική αποστράτευση, χωρίς να έχει ηττηθεί. Στις 28 Φεβρουαρίου 1945 ο ΕΛΑΣ έπαψε να υπάρχει.