Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος – Ένα ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη τόσο επίκαιρο σήμερα

Στην εποχή της εικόνας, των γρήγορων ταχυτήτων και του εντυπωσιασμού οι περισσότεροι από εμάς κυνηγάμε συνεχώς τα υλικά αγαθά και την ισχυρή οικοδόμηση του «φαίνεσθαι». 

Υπάρχουν όμως κάποιοι, οι οποίοι δεν ξεχνούν την βασική τους ιδιότητα....
 

Την ιδιότητα του ανθρώπου. «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν΄αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκαιο» λέει ο Τάσος Λειβαδίτης στο γνωστό του ποίημα. 

Τονίζει τον αδιάκοπο αγώνα του ανθρώπου για να υπερασπιστεί τα υπέρτατα ιδανικά την ειρήνη και το δίκαιο. Πρόκειται για τους ανθρώπους εκείνους, οι οποίοι έχουν αποφασίσει ότι στη ζωή τους θέλουν να κάνουν κάτι περισσότερο από την απλή επιβίωση. 

Δεν θέλουν να αφήνουν τις μέρες να περνούν, τις στιγμές να χάνονται και το μόνο που να κερδίζουν είναι περιστασιακές ηδονές με μηδενική ουσία. Οι άνθρωποι αυτοί λοιπόν, εμπνέονται από την ίδια τη ζωή. Παρατηρούν σιωπηλά την κοινωνία και τους ανθρώπους της και αποφασίζουν να δράσουν ακριβώς στον πυρήνα του προβλήματος.

Και όταν λέμε να δράσουν δεν εννοούμε να χτίσουν μια θεωρητική ιδεολογία η οποία να πλανάται στον χώρο του μη πραγματικού, αλλά να ενεργοποιηθούν πρακτικά και να αποδείξουν ότι οι ιδεολογίες και τα πιστεύω τους είναι τόσο ισχυρά που τόλμησαν και τα έκαναν πράξη. 

Γιατί ναι, θέλει τόλμη να πάρεις την κατάσταση στα χέρια σου. Ναι, θέλει τόλμη να περάσεις από την θεωρία στην πράξη. Ναι, θέλει τόλμη να πραγματοποιήσεις τα όνειρα σου.

Η μοναδική λέξη που μπορώ να σκεφτώ ότι χαρακτηρίζει τους ανθρώπους αυτούς είναι η λέξη προσφορά. Μια τόσο απλή και αθώα λέξη. Με μεγάλο νόημα. Και ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα. 

Μιλάω για εκείνους που δίνουν χωρίς να περιμένουν να πάρουν. Για εκείνους που η καρδιά τους χωράει μέσα της την ανιδιοτέλεια και όχι τον ωφελιμισμό. Για εκείνους που πιστεύουν στην δύναμη και την θέληση των ανθρώπων για το καλύτερο αύριο. Όχι δεν είναι ουτοπιστές. Είναι εθελοντές. Τα «θέλω» τους είναι πιο ηχηρά από τα «πρέπει» των άλλων.

Για να λέγεσαι «εθελοντής» δεν χρειάζεται αποκλειστικά να συμμετέχεις σε κάποια οργάνωση. Το μόνο που χρειάζεται είναι να δρας με απόλυτη πρωτοβουλία, ανιδιοτέλεια και χαρά. Ό,τι και αν δίνεις. Δώστο με την καρδιά σου ή μη το κάνεις καθόλου.

Έχεις νιώσει μεγαλύτερη αθωότητα από τότε που έδωσες εκείνο το κουλούρι στο παιδάκι που έκλαιγε στον δρόμο; Ή μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη για τότε που μαγείρεψες ή έδωσες κάποια από τα ρούχα, τα βιβλία, τα παιχνίδια σου σε οικογένειες που θεωρούν πολυτέλεια το δικό σου δεδομένο; Ή τότε που βοήθησες να καθαριστεί ένα δάσος της πόλης σου ή να βοηθηθούν κάποιοι πρόσφυγες στην νέα τους ζωή στην ξένη αυτή χώρα που βρέθηκαν(όχι από επιλογή);

Αν η απάντηση σου σε όλα αυτά είναι όχι τότε κάντο τώρα. Η ώρα είναι ΤΩΡΑ. 

Γύρω σου υπάρχουν δεκάδες δράσεις και ευκαιρίες προσφοράς. Διάλεξε αυτή που ταιριάζει περισσότερο στα δικά σου θέλω και προχώρα. Η εμπειρία είναι μοναδική. Ο κόσμος έχει ανάγκη έναν καλύτερο κόσμο. Έχει ανάγκη να παραμερίσει την καχυποψία και να πιστέψει ξανά στον ίδιο τον άνθρωπο. «Και πρόσεξε: 

μη ξεχαστείς ούτε στιγμή» συνεχίζει ο ποιητής. Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες:

ΕΓΩ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω!

Όλα αυτά βέβαια, αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος…

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.

Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα

ματώσουν απ’ τις φωνές

το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.

Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων

Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.

Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.

Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια

αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες

μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα

αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου

έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς

εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ' τις οβίδες.

Δεν έχεις καιρό

δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί ν’ αφίσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη

ή το παιδί σου.

Δε θα διστάσεις.

Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου

θ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι

για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.

Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.

Το ξέρω, είναι όμορφο ν’ ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδι,

να κοιτάς έν’ άστρο, να ονειρεύεσαι

είναι όμορφο σκυμένος πάνω απ’ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου

να την ακούς να σου λέει τα όνειρά της για το μέλλον.

Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσεις

γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’

άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια

μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,

τη μάνα σου και τον κόσμο.

Εσύ και μες απ’ το τετραγωνικό μέτρο του κελλιού σου

θα συνεχίζεις τον δρόμο σου πάνω στη γη.

Κι’ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα

θα χτυπάς τον τοίχο του κελλιού σου με το δάχτυλο

απ’ τ’ άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.

Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν’ ασπρίζουν τα μαλλιά σου

δε θα γερνάς.

Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος

Αφού όλο και νέοι αγώνες θ’ αρχίζουνε στον κόσμο

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.

Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου

θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνη

σα να ’γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.

Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό

να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια

σα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολάκαιρο το μέλλον.

Να μπορείς, απάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει

εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

[πηγή: Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, Κέδρος, Αθήναι ²1979, σ. 121-124]