Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες και οι κυβερνώντες για τις συνέπειες των παραχωρήσεων περιοχών για έρευνες-εξόρυξη υδρογονανθράκων σε Ήπειρο και Ιόνιο

Παρουσίαση του Δημήτρη Πασχάλη, Μηχανικού εμπορικών πλοίων τάνκερ πετρελαίου του Εμπορικού Ναυτικού, στις εκδηλώσεις των 22 & 23 Ιανουαρίου 2018, στους Δήμους Ζίτσας και Ζαγορίου, για τους Υδρογονάνθρακες στην Ήπειρο  (savepirus.gr)....

Καλησπέρα σας, 

Λέγομαι Δημήτρης Πασχάλης και είμαι Μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού με θαλάσσια υπηρεσία σε πλοία μεταφοράς αργού πετρελαίου (τα λεγόμενα τάνκερ ή γκαζάδικα). 

Έχω όμως και πολιτική ιδιότητα. Είμαι μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου και της Εκτελεστικής Γραμματείας του κόμματος των Οικολόγων Πράσινων, του τρίτου εταίρου που συμμετέχει στην κυβέρνηση της χώρας. Είμαι επίσης και υπεύθυνος από το Πανελλαδικό Συμβούλιο για την Θεματική Ομάδα Ενέργειας, στην οποία είμαι και μέλος της. 

Εμείς, οι Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι υπάρχει ένα μέλλον μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, στηριγμένο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων, στην ανακύκλωση, στην κυκλική οικονομία, στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, και μιλώντας γενικότερα σε μια διαφορετική θεώρηση περί φυσικών πόρων. Θεωρούμε ότι ο καλύτερος τρόπος ανάπτυξης των ορυκτών καυσίμων είναι να μείνουν μέσα στην γη, εκεί που είναι. Είμαστε κατά των εξορύξεων. 

Όμως δεν ήρθα εδώ για να σας εξηγήσω τι λέμε οι Οικολόγοι Πράσινοι για τα ορυκτά καύσιμα και τις χρήσεις τους. Αυτή είναι μια άλλη συζήτηση που ευχαρίστως να την κάνουμε κάποια άλλη στιγμή. Ήρθα για να μοιραστώ μαζί σας κάποια γνώση που έχω, λόγω επαγγελματικής ενασχόλησης και εμπειρίας. Θα σας πω για τις υποδομές που απαιτούνται για να βγει, μεταφερθεί και αποθηκευτεί το πετρέλαιο, κάτι που απ’ όσο ξέρω και διορθώστε με παρακαλώ αν κάνω λάθος, δεν σας έχει πει κανείς μέχρι τώρα. Να σας πω και κάτι προσωπικό, έχω γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, άλλα έχω καταγωγή από την πλευρά του πατέρα μου από την Ήπειρο, συγκεκριμένα από ένα χωριό πάνω από την Κόνιτσα, στα 1100 μέτρα υψόμετρο στον Σμόλικα, τις Πάδες. Μπορεί να μην ζω εδώ, και να έρχομαι αραιά και που, αλλά δεν παύει η Ήπειρος να είναι κομμάτι μου και να την νοιάζομαι.

Όλοι ξέρουμε το πετρέλαιο και την βενζίνη, τα πλέον διαδεδομένα υγρά καύσιμα. Αυτό όμως που βγαίνει από την γη είναι κάτι διαφορετικό και λέγεται αργό πετρέλαιο. Είναι ένα ανομοιογενές μείγμα υδρογονανθράκων και έχει και άλλες προσμίξεις με την πιο συνηθισμένη να είναι οι θειούχες ενώσεις, που κυμαίνονται από ελάχιστα ποσοστά μέχρι και 8-10-15%, ανάλογα με τον τόπο εξόρυξης. Όσο πιο λίγες αυτές οι ενώσεις τόσο πιο «καλό» θεωρείται το πετρέλαιο. Όσο μεγαλύτερο το ποσοστό τους, χρειάζονται έξτρα στάδια στην κατεργασία για την απομάκρυνση τους, ανεβάζοντας το κόστος, και τους κίνδυνους για τους ανθρώπους και το περιβάλλον. 

Το αργό πετρέλαιο είναι κατά μέσο όρο αρκετά πιο πηχτό σε σχέση με την βενζίνη, και γι’ αυτό αναμιγνύεται συνήθως με νερό ή θερμαίνεται σε κάποια θερμοκρασία για να μπορέσει να αντληθεί και μεταφερθεί. Το χρώμα του είναι από μαύρο έως σκούρο καφέ, έχει πολύ έντονη και άσχημη μυρωδιά, και όπου ακουμπήσει, κολλά πολύ έντονα και καθαρίζεται δύσκολα, ακόμη και σε μεταλλικές επιφάνειες.

Είναι η πρώτη ύλη για όλα σχεδόν τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε και η κύρια πρώτη ύλη για την χημική βιομηχανία. Είναι ο φυσικός πόρος που άλλαξε την καθημερινότητα μας με τον πλέον δραματικό και καθοριστικό τρόπο. Είναι στην κυριολεξία το αίμα του πολιτισμού μας! Αυτό δεν μπορεί να το αρνηθεί κανείς! Αφού λοιπόν είναι τόσο απαραίτητο γιατί να του πούμε όχι; Ακόμη δεν μπορούμε χωρίς αυτό, το εισάγουμε κι από πάνω, και ξέρουμε ότι όπου υπάρχει πετρέλαιο υπάρχει και πλούτος! 

Μη γελιόμαστε όμως, αυτό είναι μύθος. 

 
Τα πλούτη του πετρελαίου είναι μόνο για τους λίγους, τις εταιρίες που διαχειρίζονται τον κύκλο εργασιών του, και όχι για τους πολίτες. 

 

 

Το ότι μπορεί να βρεθούν υδρογονάνθρακες στην Ήπειρο δεν σημαίνει ότι θα πλουτίσουν όλοι οι Ηπειρώτες, και θα γίνει αυτόματα η ζωή όλων καλύτερη, ούτε ότι θα γεμίσουν οι τσέπες και οι τραπεζικοί λογαριασμοί όλων με πετροευρώ!                                                              

Όσοι ονειρεύονται βίλλες, πετρελαιοπηγές και λιμουζίνες παρκαρισμένες μπροστά, πλανώνται πλάνην μεγίστην! 
Κάποιοι πολύ λίγοι συμπολίτες μας θα ωφεληθούν από την είσπραξη δικαιωμάτων από τις όποιες χρήσεις γης προκύψουν, κάποιοι επίσης πολύ λίγοι συμπολίτες μας θα βρουν δουλειά στις υποδομές εξόρυξης και μεταφοράς και αυτό είναι. 

 
Τα οφέλη που θα προκύψουν για τις τοπικές κοινωνίες θα είναι δυσανάλογα μικρά σε σχέση με τους κινδύνους και το ρίσκο που καλούνται να αναλάβουν, και να το ξαναπούμε άλλη μια φορά, τα κέρδη των εταιριών μοιράζονται στους μετόχους τους και όχι στους πολίτες. 

Οι REPSOL και η Energean δεν θα σας γεμίσουν λεφτά, τους τραπεζικούς λογαριασμούς των ιδιοκτητών τους θα αυξήσουν. 

Έστω λοιπόν ότι γίνονται οι έρευνες και πράγματι, βρίσκεται πετρέλαιο στην Ήπειρο. 

Πως βγαίνει το αργό πετρέλαιο από την γη? 

 
Τρυπώντας την μέχρι να φτάσουμε στους θύλακες που το περιέχουν. 

 
Ακούγεται απλό αλλά δεν είναι. 

 
Οι γεωτρήσεις, ειδικά σε μεγάλα βάθη, και η εξασφάλιση της ακεραιότητας και ασφάλειας τους, είναι μια πολύπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία. 

Ξεκινούν με την αποψίλωση και επιπέδωση μιας έκτασης αρκετών στρεμμάτων στην επιφάνεια για τις δοκιμαστικές και μετα για τις παραγωγικές γεωτρήσεις, και με την κατασκευή δρόμου ή δρόμων όπου κι αν είναι τα γήπεδα των εγκαταστάσεων, γιατί χωρίς πρόσβαση δεν μπορεί να γίνει η μεταφορά του εξοπλισμού και η τροφοδοσία με τις απαιτούμενες προμήθειες για να λειτουργήσει η γεώτρηση.

Κάτι άλλο που δεν σας έχουν πει είναι ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει γεώτρηση για πετρέλαιο, είναι η ύπαρξη νερού, πολύ νερού. 
Χωρίς αυτό δεν μπορεί να γίνει τίποτε! 

Συνήθως γίνεται ξεχωριστή γεώτρηση για νερό στο ίδιο γήπεδο ή το μεταφέρουν με βυτιοφόρα ή αγωγούς. Επίσης ανοίγονται με εκσκαφή μεγάλοι χώροι εναπόθεσης λάσπης και τελμάτων. 

Το νερό χρειάζεται κατά κύριο λόγο για την σύνθεση λάσπης η οποία διοχετεύεται μέσα στην γεώτρηση για έλεγχο των πιέσεων που αναπτύσσονται, για λίπανση, για άνωση κλπ. όπως επίσης και για την σύνθεση τσιμέντου. 

Συνολικά μια δοκιμαστική γεώτρηση θα χρειαστεί πολλές εκατοντάδες ή και χιλιάδες τόνους λάσπης, άρα και νερού, το οποίο χρησιμοποιείται και σε άλλες χρήσεις (πχ. καθαρισμός εξοπλισμού). Η λάσπη αποτελείται από νερό, άργιλο, κιμωλία κλπ. και περιέχει και διάφορες χημικές ουσίες, όπως γλυκόλη, πολυανιονική κυτταρίνη, αντικροκιδωτικά κλπ. 

Η διαχείριση της είναι απαιτητική και δύσκολη γιατί προφανώς δεν είναι φιλική προς το περιβάλλον και παράγεται σε πολύ μεγάλες ποσότητες. Επίσης εγκαθίσταται ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος (γεννήτρια) στο γήπεδο, επειδή οι απαιτήσεις ενός γεωτρύπανου σε ισχύ είναι πολύ μεγάλες. 

Στο παρακάτω απλοποιημένο διάγραμμα βλέπουμε τα κυρίως μέρη μιας τέτοιας εγκατάστασης. Είναι το ικρίωμα ή πύργος (Derrick), η περιστροφική επιφάνεια (Πλατό) που περιστρέφει όλη την γεωτρητική διάταξη (Turntable), η διάταξη πρόληψης αντίστροφης ροής (Blowout preventer-BOP), το περίβλημα της γεώτρησης (Casing), η διατρητική στήλη ή στέλεχος (Drill string), αντίβαρο για εφαρμογή πίεσης (Drill collar) και η διατρητική κεφαλή (Bit). 

 

Από τις παραπάνω φωτογραφίες φαίνονται τα μεγέθη και η κλίμακα των εγκαταστάσεων. Αξιοσημείωτο είναι το χρώμα στις λιμνοδεξαμενές…

 

Το σημαντικότερο μέτρο ασφάλειας σε κάθε γεώτρηση είναι η διάταξη BOP, γιατί σε περίπτωση που ανεβεί η πίεση μέσα στην γεώτρηση είναι το μόνο διαθέσιμο εργαλείο για το σταμάτημα της ροής πετρελαίου προς την επιφάνεια. 

 
Αυτό γιατί οι θύλακες, οι υπόγειες κοιλότητες που περιέχουν πετρέλαιο ή φυσικό αέριο είναι πάντα υπό πίεση δεκάδες κι εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη της ατμοσφαιρικής. 
Το BOP είναι ένας διακόπτης κατ’ ουσίαν, πολύπλοκος και αποτελούμενος από πολλά μέρη, αλλά διακόπτης. 

 
H τεράστια διαρροή αργού πετρελαίου στον κόλπο του Μεξικό μετα το ατύχημα της πλωτής εξέδρας Deepwater Horizon το 2010, συνέβη επειδή δεν λειτούργησε η διάταξη BOP από έναν συνδυασμό απρόβλεπτου συμβάντος και ανθρωπίνων λαθών. 

Τόσο απλά.

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια εναλλακτική και πολύ πιο επικίνδυνη μέθοδος εξόρυξης υδρογονανθράκων, η υδραυλική ρηγμάτωση (hydraulic fracturing), γνωστή με την ονομασία φράκιν (fracking). Ενώ σαν μέθοδος υπάρχει από την δεκαετία του 1940 τα τελευταία 15-20 χρόνια έχει γνωρίσει τεράστια εξάπλωση παράλληλα με την πρόοδο της τεχνολογίας γεωτρήσεων, με τις λεγόμενες κατευθυντικές ή οριζόντιες γεωτρήσεις. 

 

Η πάρα πολύ μεγάλη διάδοση της μεθόδου δεν έχει να κάνει μόνο με την διάνοιξη καινούριων πετρελαιοπηγών αλλά και με την «επανενεργοποίηση» υπαρχόντων στις οποίες έχει μειωθεί η παραγωγή σε σχέση με το παρελθόν. Δηλαδή εάν έχουμε μια ενεργή πετρελαιοπηγή που η παραγωγή της έχει μειωθεί, μπορεί σε 10-15-20 χρόνια από την διάνοιξη της, να εφαρμοστεί η μέθοδος του fracking για να ανεβεί η παραγωγή της στα αρχικά επίπεδα. 

Το fracking χρησιμοποιείται για την εξόρυξη κυρίως φυσικού αερίου αλλά βεβαίως και πετρελαίου, όπως στην περιοχή Μπάκεν (Bakken Formation) στην πολιτεία της Βόρειας Ντακότα των ΗΠΑ, με εξαιρετικά αποτελέσματα ως προς την παραγωγή. 

 
Το fracking είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που έχει ως εξής: 

 
Πρώτα γίνεται μια κάθετη γεώτρηση μεγάλου βάθους (2-3 και παραπάνω χιλιόμετρα) ανάλογα σε τι βάθος είναι οι θύλακες και οι γεωλογικοί σχηματισμοί που περιέχουν υδρογονάνθρακες, η οποία επενδύεται με ατσάλινο σωλήνα σε όλο το μήκος της. 

 
Μετα αρχίζουν οι οριζόντιες πλέον γεωτρήσεις που εκτείνονται σε μήκη από 500 μέχρι 2-3000 μέτρα και επενδύονται και αυτές με ατσάλινους σωλήνες σε όλο τους το μήκος. Από μια κάθετη γεώτρηση γίνονται πολλές οριζόντιες για να καλυφθεί όσο γίνεται μεγαλύτερη έκταση όπως φαίνεται στην παρακάτω απεικόνιση από την περιοχή στην λίμνη Upper Lough Macnean στην Ιρλανδία.

 

Στην συνέχεια γίνεται διάτρηση των οριζόντιων σωλήνων στα μήκη που απαιτείται και διοχετεύεται ένα μείγμα νερού, άμμου και χημικών ουσιών υπό μεγάλη πίεση από την επιφάνεια. Η υψηλή πίεση δημιουργεί αναρίθμητες ρωγμές σε μεγάλη έκταση στο υπέδαφος που περιβάλλει τα οριζόντια τμήματα της γεώτρησης. 

Όταν απαντλείται το υγρό μείγμα από τα φρεάτια της γεώτρησης, η άμμος μένει μέσα στις ρωγμές και τις κρατά ανοικτές, με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται οι υδρογονάνθρακες από τα πετρώματα και να μπορούν να αντληθούν στην επιφάνεια μαζί με τα υγρά του φράκιν, αλλά και τα υγρά που εκλύονται από το υπέδαφος που δεν έχουν σχέση με υδρογονάνθρακες. 

Οι πιέσεις που εφαρμόζονται είναι μεγάλες και φτάνουν ή και ξεπερνούν τις 1000 ατμόσφαιρες Το υγρό μείγμα που χρησιμοποιείται είναι συνήθως νερό, άμμος ή παρόμοιο μέσο και χημικά πρόσθετα. Εννοείται πως είναι παντελώς ακατάλληλο για οποιαδήποτε χρήση, εκτός από επαναχρησιμοποίηση για τον ίδιο σκοπό. Για μια τυπική πετρελαιοπηγή χρησιμοποιούνται περίπου 150 κυβικά μέτρα, δηλαδή περίπου 150 τόνοι, χημικών ουσιών (πχ. οξέα, ισοπροπανόλη, βορικά άλατα και πλειάδα άλλων ενώσεων), περίπου 150 τόνοι άμμου και από 5000 μέχρι 15000 κυβικά μέτρα νερού, δηλαδή από 5 μέχρι 15 χιλιάδες τόνοι νερού! 

Τα νούμερα εξαρτώνται από το βάθος και μέγεθος της γεώτρησης, το είδος του υπέδαφους κλπ, και όσο πιο μεγάλα τα βάθη των γεωτρήσεων, τα νούμερα μεγαλώνουν αντίστοιχα. 
Το «χρησιμοποιημένο» υγρό αποθηκεύεται σε επιφανειακές λιμνοδεξαμενές μέχρι να επαναχρησιμοποιηθεί σε άλλη πετρελαιοπηγή ή να πάει θεωρητικά πάντα μιλώντας σε μονάδες επεξεργασίας. 

 
Και γεννάται το ερώτημα: 

 
Που θα βρεθούν οι μονάδες επεξεργασίας ικανές να διαχειριστούν τέτοιες ποσότητες; 

Η μέθοδος αυτή ενέχει αποδεδειγμένα τεράστιο κίνδυνο μόλυνσης υπογείων υδάτων από μόνη της, και σαν να μην φτάνουν όλα αυτά ευθύνεται και για την πρόκληση σεισμών, όπως στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ. 

 
Μια διευκρίνηση, η πρόκληση σεισμών οφείλεται κυρίως στην επανέγχυση των υγρών στο υπέδαφος, κι αυτό γιατί το κόστος της περιβαλλοντικής διαχείρισης τους είναι τεράστιο επειδή πρόκειται για τεράστιες ποσότητες (χιλιάδες τόνοι ανά γεώτρηση). 

 
Έχουμε πολλά συμβάντα στις ΗΠΑ, στην Γερμανία, στην Αγγλία κλπ. όπου τα υγρά του φράκιν διέφυγαν από τις γεωτρήσεις και ρυπάναν τους υδροφόρους ορίζοντες από μόνα τους. 

 
Μαζί επίσης διαφεύγουν και οι εξωρυσσόμενοι υδρογονάνθρακες, ειδικά το φυσικό αέριο, το οποίο τελικά διαφεύγει στην ατμόσφαιρα χειροτερεύοντας την κατάσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μην το ξεχνάμε κι αυτό!

Στις παρακάτω εικόνες βλέπουμε στιγμιότυπα από γεωτρήσεις κατά την διαδικασία του fracking.

Στον παραπάνω χάρτη φαίνονται οι τεράστιες ποσότητες νερού ανά γεώτρηση. Λαμβάνοντας υπόψιν τον τεράστιο αριθμό γεωτρήσεων στις ΗΠΑ, οι συνολικά χρησιμοποιούμενες ποσότητες νερού στις εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι αστρονομικές! 

Έστω λοιπόν ότι σε μια γεώτρηση βρίσκεται πετρέλαιο. 

Το γεωτρύπανο και όλος ο εξοπλισμός του ανασύρεται και αποσυναρμολογείται. Στην θέση του μπαίνει πλέον μια μόνιμη κατασκευή άντλησης που έχει συνήθως την παρακάτω μορφή. 

Πρόκειται για μεγάλες αντλίες τύπου «Pumpjack» (Ιππάρια), κινούμενες με ηλεκτρισμό και όπου δεν υπάρχει ηλεκτρικό δίκτυο με μηχανές εσωτερικής καύσης (συνήθως ντηζελομηχανές). Εάν το κοίτασμα που έχει βρεθεί έχει υψηλή εσωτερική πίεση δεν χρησιμοποιούνται αυτές οι διατάξεις. Εναλλακτικά η ανόρυξη μπορεί να γίνει με την εισαγωγή ρευστών υπό πίεση (νερό, αέρας, διοξείδιο του άνθρακα, ατμός) στον θύλακα των υδρογονανθράκων μέσω άλλης γεώτρησης ή και μέσω άλλων αντλητικών διατάξεων. 

Ενδεικτικά στις ΗΠΑ οι εν λόγω αντλίες χρησιμοποιούνται στο 82% από τις περίπου 1.193.000 (βάσει στοιχείων του 2016) ενεργές γεωτρήσεις. Στις υπόλοιπες οι χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες είναι περίπου στο 10% αντλητικές διατάξεις με την χρήση αερίου, και το υπόλοιπο ποσοστό ηλεκτρικές βυθιζόμενες αντλίες και υδραυλικές αντλίες. Κάτι αντίστοιχο ως προς τα ποσοστά ισχύει και στον υπόλοιπο κόσμο. Πάντως από κάποιο χρονικό σημείο και μετά της ζωής του φρέατος (πηγαδιού) μπαίνει μια τέτοια αντλία. 

Η απόληψη πετρελαίου από ένα κοίτασμα δεν γίνεται με μια μόνο γεώτρηση και μια μόνο αντλία σαν αυτή της παραπάνω φωτογραφίας. Βεβαίως μπορεί για κάποιο διάστημα να γίνει η απόληψη με μια γεώτρηση. Με την πάροδο του χρόνου όμως είτε γιατί θέλουμε να αυξήσουμε την ποσότητα είτε για να κρατηθεί ένα επίπεδο παραγωγής διανοίγονται κι άλλες γεωτρήσεις και τοποθετούνται κι άλλες αντλίες, κάθε μια με τον δικό της δρόμο πρόσβασης, τις δικές της υποδομές και τον δικό της αγωγό. Σε ακραία μεγάλες χρήσεις αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αποψίλωση μεγάλων εκτάσεων όπως βλέπουμε από τις παρακάτω φωτογραφίες.

 Περιοχή ποταμού Κέρν στην Καλιφόρνια, ΗΠΑ.

Περιοχή Μπέλριτζ, Καλιφόρνια ΗΠΑ.

Δυτικό Τέξας ΗΠΑ, στην λεγομένη Περμιανή λεκάνη (Permian Basin). Κάθε ασπράκι είναι το γήπεδο εγκατάστασης μιας αντλίας «Pumpjack». Διακρίνεται επίσης το εκτεταμένο οδικό δίκτυο που χωρίς αυτό είναι αδύνατη η εκμετάλλευση του κοιτάσματος και η πλήρης αποψίλωση της περιοχής. 

Είναι φανερή η ασυμβατότητα της εξόρυξης πετρελαίου με οποιαδήποτε άλλη χρήση γης και δραστηριότητες. 

Από το σημείο απόληψης κάθε πετρελαιοπηγής ότι αντλητική διάταξη κι αν έχει, κατασκευάζεται υπόγειος ή και επίγειος αγωγός που ενώνεται με αγωγούς από τα άλλα πηγάδια, και μετα ενώνονται σε κεντρικούς αγωγούς επίγειους και υπόγειους, που καταλήγουν σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αποθήκευσης επειδή το αργό πετρέλαιο έχει αναμειχθεί με νερό για να μπορεί να αντληθεί και μεταφερθεί, λόγω του ότι είναι παχύρευστο, ή μπορεί να περιέχει νερό από μόνο του. 

 
Αυτές οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας είναι συνήθως κοντά στα σημεία φόρτωσης (τους λεγόμενους τερματικούς σταθμούς) εάν πρόκειται να μεταφερθεί με πλοία. 

 

Οι τερματικοί σταθμοί φόρτωσης είναι εγκαταστάσεις στην ξηρά ή την θάλασσα όπου «δένουν» τα πετρελαιοφόρα πλοία (τάνκερ) και φορτώνονται με αργό πετρέλαιο. 

 
Είναι μεγάλα πλοία, πλωτές δεξαμενές κατ’ ουσίαν, που μπορούν να μεταφέρουν 100-150-200-300 χιλιάδες τόνους φορτίου με μήκη 300-350-400 μέτρων, πλάτος 40- 50 μέτρων και βύθισμα γύρω στα 20+ μέτρα με πλήρες φορτίο. 

Τέτοιου μεγέθους πλοία θέλουν και αντίστοιχου μεγέθους βιομηχανικές εγκαταστάσεις και υποδομές, οι οποίες αλλοιώνουν ολοκληρωτικά τον χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής που εγκαθίστανται. 

Φανταστείτε στην περιοχή της Ηγουμενίτσας, ή των εκβολών του Καλαμά ή προς την Σαγιάδα, να κατασκευαστεί τερματικός σταθμός φόρτωσης δεξαμενόπλοιων και να ελλιμενίζονται τέτοια θηρία σε αυτόν. Θα αλλάξει ανεπιστρεπτί ο χαρακτήρας της περιοχής, όπως άλλαξε στην Ελευσίνα και στους Αγίους Θεοδώρους. 

Η μεταφορά όμως γίνεται και με μικρότερα τάνκερ των 30-50-80 χιλιάδων τόνων, που και πάλι όμως είναι μεγάλα πλοία και η ποσότητα που μπορούν να μεταφέρουν μεγάλη. Σε όλη αυτή την αλυσίδα υπάρχουν ευαίσθητα σημεία που μπορούν να δώσουν ατυχήματα και διαρροές. 

 
Η βιομηχανία πετρελαίου συνολικά έχει κάνει μεγάλα βήματα ως προς την ασφάλεια αλλά ατυχήματα και διαρροές πάντα θα συμβαίνουν. 

Όσα μέτρα ασφάλειας κι αν παρθούν, πάντα θα υπάρχει το ανθρώπινο λάθος και η αστοχία υλικού ή κάποιο απρόβλεπτο συμβάν. 

 
Η βύθιση της πλωτής εξέδρας Deepwater Horizon το 2010 είναι το καλύτερο παράδειγμα. 

 
Ενώ είχε καλό ιστορικό ασφάλειας και μάλιστα είχε και το ρεκόρ βαθύτερης γεώτρησης to 2009 (~10600 μέτρα κάτω απ’ τον βυθό), το ατύχημα που οδήγησε στην καταστροφή της και την επακόλουθη τεράστια ρύπανση έγινε μέσα σε λίγα λεπτά και κανείς δεν μπόρεσε να κάνει κάτι για να το αποτρέψει. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν όλοι, ήταν να παρακολουθούν ανήμποροι την πετρελαιοκηλίδα να εξαπλώνεται. 

Στην ξηρά βέβαια τα πράγματα είναι πιο εύκολα στην αντιμετώπιση μιας διαρροής πετρελαίου, αλλά μην νομίζει κάνεις ότι σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος θα κλείσει κάποιος έναν διακόπτη και θα σταματήσουν όλα, και μετά θα επανέλθει η πρότερη κατάσταση σε λίγες ημέρες και θα είναι όλα σαν να μη συνέβη τίποτα! 

 
Στο παρελθόν έχουν γίνει πολλά ατυχήματα από μικρά μέχρι πάρα πολύ μεγάλα. 

Πρόσφατα είχαμε την διαρροή λίγων εκατοντάδων τόνων πετρελαίου από το Αγία Ζώνη ΙΙ στην Σαλαμίνα. Οι εικόνες που είδαμε ήταν σοκαριστικές. Αυτό όμως δεν είναι τίποτα μπροστά στο μέγεθος και έκταση της ρύπανσης που μπορεί να προκληθεί, και έχει προκληθεί επανειλημμένα στο παρελθόν, από την βύθιση μεγάλων δεξαμενόπλοιων ή από διαρροή αγωγών. 

Κανένα από αυτά τα συμβάντα δεν θα έπρεπε θεωρητικά να συμβεί και όμως συνέβησαν. 

Ενδεικτικά μερικά ονόματα πετρελαιοφόρων που βυθίστηκαν σε ευρωπαϊκά ύδατα και οι ποσότητες αργού πετρελαίου που διέρρευσαν: 

 
Prestige Ισπανία 2002 63000 τόνοι 

 
Erika Γαλλία 1999 15000-25000 τόνοι 

 
Sea Empress Αγγλία 1996 40000-72000 τόνοι 

 
Aegean Sea Ισπανία 1992 74000 τόνοι 

 
MT Heaven Ιταλία 1991 141000 τόνοι 

 
Irenes Serenade Ελλάδα 1980 100000 τόνοι 

 
Amoco Cadiz Γαλλία 1978 225000 τόνοι 

 
Urquiola Ισπανία 1976 100000 τόνοι 

Λίγες φωτογραφίες από διαρροές και τις επιπτώσεις τους σε παραλίες. Χωρίς λόγια.

 

Καλιφόρνια 2015 (~400 τόνοι)

 

Σαρωνικός 2017 (~1800 τόνοι)

Ταϊλάνδη 2013 (απροσδιόριστο ~80 τόνοι)

Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ότι εκτός από τις μεγάλες διαρροές που βλέπουμε στα πρωτοσέλιδα, υπάρχουν και οι «μικρο» διαρροές οι οποίες είναι μέρος της καθημερινότητας όλου του κύκλου παραγωγής, μεταφοράς και φόρτωσης του αργού πετρελαίου. 

Οφείλονται κυρίως στον τεράστιο αριθμό ενώσεων μεταξύ των σωληνώσεων που αναπόφευκτα με την χρήση φθείρονται και αναπτύσσουν ανοχές πέραν του επιτρεπόμενου. Ας μας επιτραπεί η έκφραση, «πάνε πακέτο» με την όλη διαδικασία. 

Εκτός αυτού σε περίπτωση σεισμού άμα συμβεί και επιφανειακή μετακίνηση εδάφους θα έχουμε σοβαρό ατύχημα γιατί θα σπάσουν σωλήνες, αν όχι εκείνη την στιγμή σε μεταγενέστερο χρόνο λόγω επιτάχυνσης της κόπωσης τους. Επίσης η όδευση των αγωγών είναι μεγάλο θέμα γιατί για να μειωθεί το κόστος τους οι εταιρείες τους περνούν από όπου είναι πιο σύντομα. 

 
Έτσι έγινε και με τον TAP. 

 
Η χάραξη του δεν είναι η βέλτιστη από πλευράς περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 

Λίγες εικόνες από σωληνώσεις μεταφοράς πετρελαίου:

 

 

 

Από διαρροή τον Μάιο του 2014 σε αντλητικό σταθμό στο Λος Άντζελες όπου από χαλασμένη βάνα (βαλβίδα ελέγχου ροής) διέφυγαν ~140 με ~280 τόνοι αργού πετρέλαιο μέσα στην πόλη του Λος Άντζελες που βρίσκεται ο εν λόγω σταθμός…

Τέτοιες εικόνες ταιριάζουν με την Σαουδική Αραβία του πετρελαίου, και όχι με την Σαουδική Αραβία των νερών όπως έχει χαρακτηριστεί η Ήπειρος... 

 
Επιτρέψτε μου όμως να την συγκρίνω με μια χώρα αντίστοιχου μικρού μεγέθους, το Κουβέιτ. Πρόκειται για μια πολύ μικρή χώρα με έκταση περίπου 18000τχ. έναντι 9200τχ. της Ηπείρου. 

 
Το Κουβέιτ είναι έρημος, κάτι σαν την Σαχάρα, ένας άδειος χώρος χωρίς τίποτε, δεν έχει δάση, δεν έχει βουνά, δεν έχει ποτάμια ή λίμνες, μόνο άμμο και θάλασσα. 

 
Ακριβώς το αντίθετο από την Ήπειρο. 

 
Πριν ανακαλυφθούν τα κοιτάσματα πετρελαίου οι ασχολίες των κατοίκων του ήταν το εμπόριο, η αλιεία ψαριών και μαργαριταριών, και η ναυπήγηση παραδοσιακών σκαφών στα ξακουστά του καρνάγια. Από την δεκαετία του 1940 που ανακαλύφθηκε πετρέλαιο οι δραστηριότητες αυτές έπαψαν να υπάρχουν. 

 
Εκτός αυτού το Κουβέιτ δεν έχει και σεισμούς. 

 
Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται οι μεγαλύτεροι σεισμοί των τελευταίων 42 ετών στην περιοχή.

 Από το site https://earthquaketrack.com/r/kuwait-saudi-arabia-border/biggest 

 

Ως προς το ανάγλυφο η δορυφορική εικόνα μιλά από μόνη της:

Η Ήπειρος. Καταπράσινη, με τα βουνά της και τα νερά της!

 

Την έχουν χαρακτηρίσει Σαουδική Αραβία των νερών! Επιτρέψτε μου να την χαρακτηρίσω Κουβέιτ των νερών. Κουβέιτ των βουνών, της βιοποικιλότητας, των δασών! 

Μίλησα πρόσφατα με έναν καλό φίλο και πάνω στην συζήτηση μου είπε ότι η Ήπειρος έχει βιομηχανία, άρα βιομηχανικές δραστηριότητες, υπονοώντας ότι και τα πετρέλαια είναι άλλη μια τέτοια δραστηριότητα, άρα οι εξορύξεις είναι συμβατές με την Ήπειρο. 

Θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί του μόνο όμως ως προς την βιομηχανία, αλλά με μια διαφορά: η Ήπειρος δεν έχει μια αλλά κάμποσες βαριές βιομηχανίες: τον τουρισμό, τα νερά, την βιοποικιλότητα της! 

Η Ήπειρος δεν έχει ανάγκη τα πετρέλαια για να αναπτυχθεί. Στον Δήμο Ζίτσας έχουμε τους ξακουστούς αμπελώνες και τα κρασιά Ζίτσας. 
Να βαριά βιομηχανία! 

Οι παραλίες της, τα βουνά της, τα ποτάμια της, τα νερά της που εμφιαλώνονται και εξάγονται σε όλο τον κόσμο, να βαριά βιομηχανία! Τα γαλακτοκομικά προϊόντα της, η αειφορική διαχείριση των δασών της, η κτηνοτροφία, η γεωργία, να βαριά βιομηχανία! 

Όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι αντίθετες με τον συνολικό κύκλο εργασιών του πετρελαίου, και το ένα αποκλείει το άλλο, γιατί πρόκειται για διαμετρικά αντίθετα παραγωγικά μοντέλα, αμοιβαία αποκλειόμενα. 

Βάσει της επιστημονικής κατανόησης ως προς τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όπως αποτυπώνονται και στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας για τις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση της, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει φαινόμενα ερημοποίησης στις επόμενες δεκαετίες αρχής γενόμενης από την επόμενη, όπου τα πρώτα “συμπτώματα” θα είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και η μείωση των βροχοπτώσεων, άρα και διαθέσιμων νερών. 

Οι εξορύξεις και η μεταφορά αργού πετρελαίου θα προσθέσουν τεράστια πίεση στα υδάτινα αποθέματα τα οποία θα βαίνουν μειούμενα. Αυτή η παράμετρος θεωρώ οτι δεν λήφθηκε επαρκώς υπόψιν από την ΣΜΠΕ. 

Άλλη μια παράμετρος που θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν είναι οι υποχρεώσεις της χώρας βάσει της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή για τις οποίες κανείς δεν λέει τίποτε. 

Η παραγωγική ανασυγκρότηση της Ηπείρου αλλά και όλης της χώρας προφανώς, είναι στόχος εθνικού σκοπού. Δεν θα επιτευχθεί μέσω των εξορύξεων αλλά από την περαιτέρω ανάπτυξη όλων των υφιστάμενων δραστηριοτήτων, γιατί αυτές δίνουν τα πραγματικά πολλαπλασιαστικά οφέλη στην τοπική κοινωνία. Μέσω αυτών θα πετύχουμε όμως και έναν ακόμη στρατηγικό στόχο εθνικού σκοπού, την επανακατοίκηση της υπαίθρου που είναι τεράστιο ζητούμενο κάτι που οι εξορύξεις υδρογονανθράκων δεν μπορούν να κάνουν! 

Δεν έχουμε όπως η Νορβηγία την Statoil, την κρατική εταιρία εξορύξεων με το δικό της know-how ώστε τα οικονομικά οφέλη να μείνουν στην χώρα. 

 
Είμαστε αναγκασμένοι να προσφεύγουμε σε διεθνείς εταιρίες και να καρπώνονται αυτές την μερίδα του λέοντος. Αυτή είναι η πραγματικότητα! 

Η εθνική προτεραιότητα για την Ήπειρο θα πρέπει να κινηθεί σε αυτά τα πλαίσια και όχι να δεσμευτεί για τις επόμενες δεκαετίες στις εξορύξεις υδρογονανθράκων, από τους οποίους η Ηπειρώτικη κοινωνία θα καρπωθεί ελάχιστη προστιθέμενη αξία, αλλά παράλληλα θα επωμιστεί όλους τους κινδύνους, και το κόστος τους! 

Θεωρώ ότι η ΣΜΠΕ δεν παρέχει αντικειμενική άποψη σε αυτό το σημείο. 

 
Αυτό οφείλεται στο ότι έχει προαποφασιστεί πολιτικά ότι οι εξορύξεις είναι μέρος του εθνικού συμφέροντος και οι μελέτες απλά θα υπηρετούν την λογική αυτής της απόφασης, αντί να πρέπει να επιδείξουν και αποδείξουν το λογικά αντίθετο, ότι το εθνικό συμφέρον υπηρετείται από τις εξορύξεις! 

Πρόκειται για ένα βασικό λογικό λάθος όπου προαποφασίζεται κάτι και μετά όλα τα στοιχεία πρέπει να «μονταριστούν» με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν αυτήν την απόφαση. 

Για να έχει αντικειμενικότητα και αξιοπιστία χωρίς υπόνοιες «σκιών» η μελέτη κόστους οφέλους και αποτίμησης ρίσκου που θα γίνει βάσει της ΣΜΠΕ θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος σκέψης, άρα και η πολιτική θεώρηση που μόλις εξέθεσα. 

Με τα πετρέλαια της Ηπείρου δεν θα σωθούμε σαν χώρα, και αυτό που θα πάρουμε δεν αναλογεί σε αυτό που θα δώσουμε και πάνω απ’ όλα θα ρισκάρουμε.

Ας μην κάνουμε το ίδιο λάθος που κάναμε με τον λιγνίτη στην Δυτική Μακεδονία όπου για να έχουμε ρεύμα στην υπόλοιπη χώρα ξεκοιλιάσαμε μια ολόκληρη περιοχή της χώρας μας, και δεσμεύσαμε τους κατοίκους της σε αυτήν την βρώμικη και ρυπογόνο τεχνολογία για δεκαετίες. 

 
Εκεί τουλάχιστον εισπράξαμε αντίτιμο σαν χώρα, την παραγωγή ηλεκτρισμού. 

 
Με τις εξορύξεις στην Ήπειρο το αντίτιμο θα είναι δυσανάλογα μικρό και δεν πρόκειται να κάνει την διαφορά που να δικαιολογεί το ρίσκο και τις επιπτώσεις που θα αναλάβει ο τόπος. 

Την μερίδα του λέοντος θα την καρπωθούν οι εταιρίες και όχι οι πολίτες της Ηπείρου και το ελληνικό κράτος. 

Στην όλη δραστηριότητα υπάρχει επίσης μια μεταβλητή που λέγεται τιμή του πετρελαίου. Όταν ανεβαίνει και είναι ψηλά πχ. στα 100 δολάρια το βαρέλι όλα καλά. Όταν πέσει όμως πχ. στα 45-50 δολάρια το βαρέλι, οι εταιρείες προσπαθούν να ρίξουν τα κοστολόγια τους, με πρώτη κίνηση τον αριθμό προσωπικού και δεύτερη κίνηση την χαλάρωση των επιπέδων ασφάλειας. 

Είναι «αναμενόμενη» αντίδραση μια και ζούμε σε καπιταλισμό όπου ο σκοπός όλων των εταιρειών και ιδιαίτερα των πολυεθνικών είναι η μεγιστοποίηση των κερδών τους, και το μοίρασμα όσο το δυνατόν μεγαλύτερων μερισμάτων στους μετόχους τους, όποιοι κι αν είναι αυτοί. 

Επειδή όμως είμαστε στις αρχές του 21ου αιώνα, δεν θα πρέπει να σκεφτόμαστε με λογικές μόνο του σήμερα, αλλά του αύριο, και του μακρινού αύριο. 

Είναι ώριμο και σωστό κοινωνικά και περιβαλλοντικά στο άμεσο αύριο, να πάρουμε πρωτοβουλία και να νομοθετήσουμε σαν χώρα την απαγόρευση του fracking. Να διαλύσουμε κάθε αμφιβολία! 

Επίσης όπως πολύ καλά λέει η ΣΜΠΕ θα πρέπει να γίνει τελική διαβούλευση με την τοπική κοινωνία για τις εξορύξεις εάν βρεθούν υδρογονάνθρακες. 

Τώρα που επίκειται αλλαγή του Καλλικράτη είναι η κατάλληλη περίσταση να επαναθεσμοθετηθεί με τέτοιο τρόπο η υποχρεωτικότητα εμπλοκής των τοπικών κοινωνιών στις διαβουλεύσεις σοβαρών θεμάτων με μακροχρόνιες επιπτώσεις όπως η εξόρυξη υδρογονανθράκων ώστε να μην μπορεί να παρακαμφθεί από κανέναν, και άμα ζητηθεί και από τους ίδιους τους πολίτες, η διενέργεια δημοψηφισμάτων για τις τελικές αποφάσεις. 

Ο 22ος αιώνας είναι ακόμη μακριά και όλοι εμείς δεν θα τον δούμε. Ας σκεφτούμε τις επιλογές μας όμως για αυτούς που θα τον ζήσουν. 

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 

Δημήτρης Πασχάλης 

Μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας και του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων Πράσινων