Η ζωή στη φυλακή της Γάζας

Η περιοχή της Γάζας βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος έπειτα από ένα αιματηρό διήμερο διαμαρτυριών στο οποίο εξήντα περίπου άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από ισραηλινά πυρά και περισσότεροι από 2.400 τραυματίστηκαν.

Ποια είναι, όμως, η εικόνα των τεράστιων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι της περιοχής σε αριθμούς;....

Το BBC παρουσίασε μία συνολική εικόνα της κατάστασης στην περιοχή βασιζόμενο σε στοιχεία από τον ΟΗΕ και την Παγκόσμια Τράπεζα. 

Πατρίδα για περίπου 1,9 εκατομμύρια ανθρώπους, η Γάζα έχει μήκος μόλις 41 χλμ και πλάτος δέκα χλμ. Ένας θύλακας που περιβάλλεται από την Μεσόγειο και συνορεύει με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Η περιοχή ανήκε στο παρελθόν στην Αίγυπτο, η οποία συνεχίζει να έχει τον έλεγχο των νότιων συνόρων, ενώ το Ισραήλ την κατέλαβε κατά τον πόλεμο των έξι ημερών, το 1967. Το Ισραήλ απέσυρε τα στρατεύματα και τους περίπου 7.000 εποίκους το 2005, ενώ η περιοχή είναι υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής αρχής. Από το 2007 έως το 2014 διοικούνταν από την Χαμάς.  Η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές του 2006, όμως στη συνέχεια ακολούθησε η σύγκρουση με την Φατάχ.

 

Όταν η Χαμάς πήρε τον έλεγχο στη Γάζα, το Ισραήλ επέβαλε εμπάργκο στην περιοχή απαγορεύοντας την μετακίνηση αγαθών και ανθρώπων εντός και εκτός του θύλακα. Η Αίγυπτος, από την πλευρά της, μπλόκαρε τα νότια σύνορα. Το 2014 σημειώθηκε και μία σύντομη σύρραξη μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ. 

 

Ελευθερία μετακίνησης

Ήδη περιορισμένη, η ελευθερία μετακίνησης και πρόσβασης στη Γάζα μειώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό  από το 2013 και μετά όταν η Αίγυπτος έθεσε νέους περιορισμούς στο πέρασμα της Ράφα και άσκησε επιθετική πολιτική καταστρέφοντας τα τούνελ μέσω των οποίων περνούσαν αγαθά μέσα στη Γάζα. 

Η αιγυπτιακή πλευρά των συνόρων έχει παραμείνει κλειστή από τον Οκτώβρη του 2014 και έχει ανοίξει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Σύμφωνα με έκθεση του Γραφείου Συνεργασίας για Ανθρωπιστικά Θέματα του ΟΗΕ το πέρασμα της Ράφα παρέμεινε ανοιχτό για μόλις 17 ημέρες τον Απρίλιο του 2018, όταν και περίπου 23.000 άνθρωποι θέλησαν να λάβουν άδεια για να περάσουν.

Στον Βορρά, τα περάσματα στο Ισραήλ στο σημείο διέλευσης του Ερέζ αυξήθηκαν σημαντικά φέτος σε σύγκριση με το 2017, όμως εξακολουθούν να είναι πολύ πιο χαμηλά σε σχέση με τα προ εμπάργκο επίπεδα. Λιγότεροι από 240 Παλαιστίνιοι έφυγαν από τη Γάζα μέσω του Ισραήλ το πρώτο μισό του 2017, ενώ τον Σεπτέμβρη του 2000 περνούσαν 26.000 την ημέρα. 

 

Φτώχεια

Η Γάζα είναι πολύ πιο φτωχή από ότι ήταν τη δεκαετία του 1990. Η οικονομία της είχε ανάπτυξη μόλις 0,5% το 2017 σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενώ το ετήσιο ΑΕΠ είναι 1.826 δολάρια, όταν το 1994 ήταν 2,659.

Το 2017 η Λωρίδα της Γάζας είχε το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας από όλες τις χώρες που βρίσκονται στη βάση δεδομένων της Παγκόσμιας Τράπεζας με 44%, το διπλάσιο από το ποσοστό ανεργίας στη Δυτική Όχθη. Στους νέους η ανεργία άγγιζε το 60%.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία το ποσοστό της φτώχειας στη Γάζα αγγίζει το 39%, διπλάσιο από εκείνο της Δυτικής Όχθης, με την Παγκόσμια Τράπεζα να εκτιμά ότι θα ήταν ακόμη πιο ψηλό εάν δεν υπήρχαν χρήματα σε κοινωνικές παροχές, κυρίως μέσω της

Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών (UNRWA). Σύμφωνα με την Υπηρεσία περίπου το 80% του πληθυσμού δέχεται κάποιας μορφής βοήθημα.

 

Εκπαίδευση

Το εκπαιδευτικό σύστημα της Γάζας είναι και αυτό υπό πίεση. Σύμφωνα με την UNRWA το 94% από τα σχολεία έχει σύστημα με διπλές βάρδιες. Ένα σχολείο το πρωί, άλλο το βράδυ. 

Ενώ η UNRWA έχει περίπου 250 σχολεία στην περιοχή, κάτι που σημαίνει ότι το ποσοστό του αναλφαβητισμού είναι πολύ μικρό, όμως τα σχολεία που δεν είναι υπό την αιγίδα του ΟΗΕ υποφέρουν πραγματικά. Η σύρραξη του 2014 κατέστρεψε 547 σχολεία, νηπιαγωγεία και κολέγια, αρκετά από τα οποία δεν έχουν επισκευαστεί ακόμη.

Αυτό σημαίνει ότι οι τάξεις έχουν όλο και περισσότερους μαθητές, περίπου 40 η καθεμία. Μάλιστα, μία έκθεση του ΟΗΕ εκτιμά ότι ο αριθμός των μαθητών στη Γάζα θα ανέβει από τις 630.000 το 2015 στο 1,2 εκατ. το 2030, κάτι που σημαίνει ότι στη Λωρίδα θα υπάρχει ανάγκη για περισσότερα από 900 σχολεία και περίπου 23.000 καθηγητές.

 

Πληθυσμός

Η Γάζα έχει τεράστια πυκνότητα πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι στον παλαιστινιακό θύλακα κατοικούν 5.500 άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, αριθμός που αναμένεται να ξεπεράσει τις 6.000 μέχρι το 2020.

Στο τέλος της δεκαετίας ο πληθυσμός της Γάζας αναμένεται να ξεπεράσει τα 2,2 εκατομμύρια, ενώ μέχρι το 2030 θα είναι περισσότεροι από τρία εκατομμύρια.

Το Ισραήλ έχει δημιουργήσει μία νεκρή ζώνη κατά μήκος των συνόρων με το επιχείρημα της προστασίας από επιθέσεις ρουκετών, αλλά και για να μην υπάρχουν υπόγεια τούνελ. Η ζώνη αυτή μειώνει αρκετά τη γη που είναι διαθέσιμοι για να ζήσουν οι κάτοικοι και να καλλιεργήσουν. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ υπάρχει έλλειμμα περίπου 120.000 κατοικιών τόσο εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού όσο και από τη σύρραξη του 2014. Εκτιμάται ότι περίπου 29.000 άνθρωποι παραμένουν χωρίς σπίτι μετά το τέλος της σύρραξης. 

Σημειώνεται ότι η Γάζα έχει έναν από τους νεότερους πληθυσμούς στον κόσμο, καθώς περισσότερο από το 40% είναι κάτω των 15 ετών.

 

Υγεία 

Οι συνοριακοί περιορισμοί έχουν επιδεινώσει και την πρόσβαση στη δημόσια υγεία. Το κλείσιμο της Ράφα μείωσε τον αριθμό των ασθενών που ταξιδεύουν στην Αίγυπτο για νοσηλεία και θεραπείες. Πριν από το 2014 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμούσε ότι περίπου 4.000 άνθρωποι περνούσαν τα σύνορα με την Αίγυπτο κάθε μήνα μόνο για λόγους υγείας.

Πολύ λιγότερες είναι και οι άδειες που δίνει το Ισραήλ στην άλλη πλευρά των συνόρων. Το 2012 το 93% των αιτημάτων γινόταν αποδεκτό, ενώ το 2017 το ποσοστό έπεσε στο 54%.

Επιπλέον, φάρμακα, προμήθειες και εξοπλισμός είναι πολύ περιορισμένα εξαιτίας του εμπάργκο. Ανάμεσά τους μηχανές αιμοκάθαρσης και καρδιογράφοι.

Όπως και στον τομέα της εκπαίδευσης, ο ΟΗΕ έχει υπό την αιγίδα του 22 μονάδες υγείας, όμως αρκετά νοσοκομεία και κλινικές υπέστησαν καταστροφές σε προηγούμενες συρράξεις με το Ισραήλ, με τον συνολικό αριθμό των βασικών μονάδων υγείας να πέφτει από τις 56 το 2000 στις 48 σήμερα. Την ίδια περίοδο ο πληθυσμός της περιοχής διπλασιάστηκε.

Ένα πρόσφατο πρόβλημα είναι και η έλλειψη σε καύσιμα, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν ιατρικές υπηρεσίες και αρκετές κλινικές να αναστείλουν συγκεκριμένες υπηρεσίες.

 

Τροφή

Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι στη Γάζα εκτιμάται ότι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της πείνας, ενώ οι ισραηλινές απαγορεύσεις στην πρόσβαση σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αλλά και στο ψάρεμα έχουν επιδεινώσει την κατάσταση.

Οι κάτοικοι της Γάζας δεν επιτρέπεται να καλλιεργήσουν στην αποκαλούμενη νεκρή ζώνη στα σύνορα με το Ισραήλ κάτι που έχει φέρει μείωση της παραγωγής σχεδόν 75.000 τόνων ανά έτος. Η αγροτική παραγωγή στην περιοχή έχει πέσει από 11% του ΑΕΠ που ήταν το 1994 σε 5% το 2018. Η συγκεκριμένη απαγορευμένη περιοχή, μήκους 1,5 χλμ, θεωρείται η καλύτερη καλλιεργήσιμη γη.

Το Ισραήλ έχει επιβάλει και απαγορεύσεις στο ψάρεμα, δηλαδή οι κάτοικοι της Γάζας επιτρέπεται να ψαρέψουν μόνο σε συγκεκριμένη απόσταση από τις ακτές. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι εάν το Τελ Αβίβ άρει την απαγόρευση θα μπορούσαν να δημιουργηθούν δουλειές, αλλά και μια φθηνή μορφή τροφής για τους κατοίκους της Γάζας.

Μετά από τη συμφωνία εκεχειρίας του 2012 μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, η απαγόρευση ψαρέματος αυξήθηκε από τα τρία ναυτικά μίλια στα έξι. Ωστόσο, έχει μειωθεί σταδιακά πάλι στα τρία ως απάντηση στις ρουκέτες που εκτοξεύονται από την Γάζα. Οι ναυτικές δυνάμεις του Ισραήλ ανοίγουν συχνά πυρ κατά Παλαιστίνιων ψαράδων, οι οποίοι πλησιάζουν κοντά στην οριοθετημένη περιοχή.

 

Ενέργεια, νερό, αποχέτευση

Οι διακοπές ρεύματος είναι καθημερινό φαινόμενο στην Γάζα. Κατά μέσο όρο οι Παλαιστίνιοι έχουν περίπου τρεις με έξι ώρες ηλεκτρικό ρεύμα την ημέρα. 

Η περιοχή λαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό του ηλεκτρικού ρεύματος από το Ισραήλ, ενώ δέχεται συμπληρωματικά και μία μικρή ποσότητα από την Αίγυπτο, σε συνδυασμό με το μοναδικό εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος που λειτουργεί στην περιοχή. Όλα αυτά μαζί φθάνουν μόλις το ένα τρίτο της ενέργειας που χρειάζεται η περιοχή, όπως καταγράφει η Παγκόσμια Τράπεζα.

Τόσο το εργοστάσιο ηλεκτρισμού της Γάζας όσο και αρκετές ιδιωτικές γεννήτριες λειτουργούν με πετρέλαιο, που είναι πολύ ακριβό, αλλά και σε μικρές ποσότητες.

Κοντά στην ακτή υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου τα οποία, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, μπορούν να καλύψουν όλες τις ενεργειακές ανάγκες της περιοχής. Οποιοδήποτε πλεόνασμα θα μπορούσε να μεταφερθεί σε περαιτέρω ανάπτυξη.

Το εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας της Γάζας σχεδιάστηκε για να λειτουργεί με φυσικό αέριο και η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι εάν συμβεί αυτό θα εξοικονομηθούν εκατομμύρια δολάρια και θα αυξηθεί η παραγωγή.

Στη Γάζα βρέχει σπάνια και δεν υπάρχει μεγάλη πηγή νερού για να συμπληρώσει τις υπόγειες προμήθειες, που δεν είναι αρκετά μεγάλες για να καλύψουν τη ζήτηση. 

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το νερό που μπαίνει στα νοικοκυριά είναι κακής ποιότητας με το 97% των σπιτιών να εξαρτώνται από κατ’ οίκον διανομές.

Ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα είναι αυτό της αποχέτευσης. Παρά το γεγονός ότι το 78% των νοικοκυριών είναι συνδεδεμένα με το δημόσιο δίκτυο αποχέτευσης, οι χώροι επεξεργασίας είναι υπερφορτωμένοι. Περίπου 90 εκατομμύρια λίτρα λυμάτων πηγαίνουν κατευθείαν στη Μεσόγειο ή σε λίμνες καθημερινά, κάτι που σημαίνει ότι τα υπόγεια ύδατα είναι μολυσμένα.

Υπάρχει, πάντα, και ο κίνδυνος τα λύματα να χυθούν στους δρόμους κάτι που αποτελεί μόνιμη απειλή για την δημόσια υγεία στην περιοχή

efsyn