Fracking: O νέος εφιάλτης που ξυπνά τον Εγκέλαδο

Πέντε σεισμοί από 2,3 ως 3,1R μέσα σ' ένα μήνα, τον Ιανουάριο, είναι κάτι περισσότερο από ασυνήθιστο στην περιοχή του βόρειου Τέξας. Οι κάτοικοι της κωμόπολης Azle, βορειοδυτικά του Φορτ Γουόρθ, είναι αναστατωμένοι. Έχουν τρομοκρατηθεί από τους αλλεπάλληλους σεισμούς.

Έχουν τρομοκρατηθεί από τους αλλεπάλληλους σεισμούς. Τριάντα δονήσεις τους τελευταίους τρεις μήνες δεν είναι λίγες. Τα σπίτια τους, αν και ελαφριές κατασκευές στα γνωστά αμερικανικά «πρότυπα», έχουν γεμίσει ρωγμές

 

Το έδαφος υποχωρεί ξαφνικά δημιουργώντας τεράστιες τρύπες, απειλώντας ζωές, σπίτια κι αυτοκίνητα. Φοβούνται πλέον για τις ζωές και τις περιουσίες τους. «Έρχεται...» λένε οι κάτοικοι του Azle στο πρώτο ταρακούνημα της γης.... 

 

 

«Είναι σαν να πέφτει μια νταλίκα στο πίσω μέρος του σπιτιού σου, όλο το κτήριο τραντάζεται» εξηγεί ένας κάτοικος περιγράφοντας τις σεισμικές δονήσεις. 

Από πολλές απόψεις, με τις οποίες συμφωνούν πλέον και οι ειδικοί, οι σεισμοί αυτοί προϊδεάζουν για τη γεωλογική αναταραχή που προκαλούν οι μαζικές, εντατικές γεωτρήσεις στην περιοχή για την «ανάσυρση» του νέου «θησαυρού»τον οποίο ανακάλυψε η πετρελαϊκή βιομηχανία: το σχιστολιθικό φυσικό αέριο (shale gas). Πρόκειται για γεωτρήσεις που γίνονται με την αντισυμβατική μέθοδο της «υδραυλικής ρωγμάτωσης» (ή διάρρηξης) hydraulic fracturing κατά την ακριβή ορολογία, fracking πιο σύντομα. Ο σχιστόλιθος είναι ένα από τα πιο κοινά ιζηματογενή πετρώματα της Γης και μια φυσική δεξαμενή αέριων υδρογονανθράκων, για πολλούς το «πράσινο» υποκατάστατο του πετρελαίου...

Ελ Ντοράντο

Στη βόρειο Αμερική το σχιστολιθικό αέριο αποτελεί πλέον το νέο Ελ Ντοράντο της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Σε ΗΠΑ και Καναδά η βιομηχανία του fracking επεκτείνεται ραγδαία. Μόνο στο βόρειο τμήμα της πολιτείας του Τέξας υπάρχουν σήμερα 17.000 «πηγάδια» υδραυλικής ρωγμάτωσης. Από το 2011 μέχρι σήμερα έχουν ανοιχτεί 40.000 «πηγάδια» άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου με υδραυλική ρωγμάτωση. Συνολικά από το 2005, οπότε η μέθοδος άρχισε να γίνεται δημοφιλής, έχουν γίνει 80.000 γεωτρήσεις fracking σε 17 αμερικανικές πολιτείες.

Η εξόρυξη του σχιστολιθικού αερίου με τη διαδικασία του fracking είναι μια σχετικά απλή όσο και «πρωτόγονη» από πλευράς κατανάλωσης φυσικών πόρων διαδικασία. Επιτυγχάνεται με τη έγχυση στο υπέδαφος, υπό υπερυψηλή πίεση, μεγάλων ποσοτήτων νερού ανακατεμένου με άμμο και άλλα υγρά χημικά, σε βάθος που μπορεί να φτάσει μέχρι και τα τρεις χιλιάδες μέτρα. Η υδραυλική πίεση του μείγματος προκαλεί τριχοειδείς ρωγμές στα πετρώματα, πάχους μικρότερου του ενός χιλιοστού, από όπου διαφεύγει το αέριο. Στη συνέχεια η πίεση διακόπτεται και στο εσωτερικό της γεώτρησης διοχετεύονται ειδικά στερεωτικά υλικά, συνήθως οξείδιο του αργιλίου ή κεραμικές ουσίες, προκειμένου να παραμείνουν ανοιχτές οι ρωγμές.

Οι ποσότητες νερού που δαπανώνται είναι τεράστιες, κυμαίνονται από 10.000 έως και 30.000 κυβικά μέτρα για κάθε γεώτρηση. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως μόνον από το 2011 έως σήμερα έχουν δαπανηθεί 367 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού σε γεωτρήσεις υδραυλικής ρωγμάτωσης και μάλιστα τα τρία τέταρτα αυτής της ποσότητας έχουν αντληθεί από περιοχές που αντιμετωπίζουν χρόνιο πρόβλημα λειψυδρίας, ακόμα και ξηρασίας... Τα φυσικά υδάτινα αποθέματα που βρίσκονται στην περιοχή των γεωτρήσεων εξαντλούνται από την υπεράντληση εντείνοντας την απειλή για τα τοπικά οικοσυστήματα.

Τοξικός εφιάλτης

Ο χειρότερος εφιάλτης του fracking ωστόσο βρίσκεται αλλού: στη διαχείριση των υγρών αποβλήτων που επιστρέφουν στην επιφάνεια όταν συμπληρωθεί ο κύκλος ζωής του «πηγαδιού». Ο «πολτός» των υγρών χημικών και των «στερεωτικών» περιέχει τοξικές, μεταλλαξιογόνες και καρκινογόνες ουσίες αλλά και βαρέα μέταλλα και σε αρκετές περιπτώσεις ραδιενεργά στοιχεία. Τα λύματα περνούν από επεξεργασία με ένα μέρος του νερού να ανακτάται για επαναχρησιμοποίηση. Τα υπόλοιπα υγρά απόβλητα ρίχνονται μέσα από βαθιά «πηγάδια» στο υπέδαφος, σε μια διαδικασία που θεωρείται γενικά «ασφαλής» για τον υδροφόρο ορίζοντα. Ωστόσο, οι επιστημονικές μελέτες δεν φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτή την πεποίθηση, αντίθετα χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου...


Περυσινές πανεπιστημιακές έρευνες στις ΗΠΑ έδειξαν αυξημένα επίπεδα χλωρίου, βρωμίου, στροντίου, ραδίου και ισοτόπων του υδρογόνου στις υδάτινες πηγές του Blackclick Creek που τροφοδοτούν με πόσιμο νερό τις πόλεις της δυτικής Πενσυλβάνια και την πρωτεύουσα της πολιτείας, το Πίτσμπεργκ.

Στην περιοχή λειτουργεί μια μεγάλη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων από γεωτρήσεις fracking. Τα δείγματα εδάφους που συνέλεξαν απ' τον χώρο των εγκαταστάσεων ερευνητές του Πανεπιστημίου Ντιούκ της Βόρειας Καρολίνας έδειξαν επίπεδα ραδίου 200 φορές υψηλότερα από τις κανονικές τιμές. Όπως ανέφεραν χαρακτηριστικά στη μελέτη τους οι επιστήμονες, με τέτοιες τιμές ραδιενεργών στοιχείων, η επεξεργασία λυμάτων από τις γεωτρήσεις υδραυλικής ρωγμάτωσης θα πρέπει να θεωρείται διαχείριση πυρηνικών αποβλήτων και θα πρέπει να αδειοδοτείται και να επιβλέπεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες! Αξίζει να σημειωθεί ότι η άντληση του σχιστολιθικού αερίου στην Αμερική έχει εξαιρεθεί από τον ομοσπονδιακό νόμο Clean Water Act του 2005 για την προστασία των υδάτινων πόρων, με τη βιομηχανία του fracking να έχει δεσμευτεί σε αυτοέλεγχο σε σχέση με τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων.


Άλλη μελέτη του ίδιου πανεπιστημίου στις αρχές του 2013 ανακάλυψε αυξημένες ποσότητες μεθανίου, αιθανίου και προπανίου σε δείγματα πόσιμου νερού που ελήφθησαν σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από 141 γεωτρήσεις φυσικού αερίου σε όλη την Αμερική. Σύμφωνα με την επιθεώρηση Scientific American σήμερα υπάρχουν στις ΗΠΑ περισσότερα από 680.000 «πηγάδια» εναπόθεσης λυμάτων με τους επιστήμονες και τις αρμόδιες αρχές να μην γνωρίζουν πόσα από αυτά δεν είναι στεγανά...

Ξυπνώντας τον Εγκέλαδο


Οι γεωλόγοι γνωρίζουν εδώ και πολλά χρόνια πως οι διάφορες μορφές εξόρυξης υδρογονανθράκων, από την «κλασική» γεώτρηση με άντληση έως το fracking με την υδραυλική διάρρηξη των πετρωμάτων του υπεδάφους, μπορούν να προκαλέσουν τεχνητούς σεισμούς. Αποκαλούν μάλιστα το φαινόμενο αυτό «επαγωγική σεισμικότητα» (induced seismicity).

Οι δονήσεις που προκαλούνται από τις γεωτρήσεις fracking σημειώνονται κατά κανόνα μετά την έγχυση του μείγματος νερού και χημικών υπό υψηλή πίεση και σχετίζονται τόσο με τη διέγερση των τεκτονικών ρηγμάτων όσο και με την πρόκληση «καταγμάτων» στις τεκτονικές πλάκες. Η Επιτροπή Πετρελαίου και Αερίου της πολιτείας της Βρετανικής Κολούμπια στον Καναδά, όπου υπάρχουν σχεδόν 2.000 φρεάτια υδραυλικής διάρρηξης, παραδέχεται σε σχετική μελέτη της ότι η έγχυση υγρών στο υπέδαφος κατά τη διαδικασία υδραυλικής διάρρηξης προκαλεί κινήσεις των τεκτονικών πλακών που με τη σειρά τους δίνουν σεισμούς.


Στην περίπτωση των σεισμών στο Azle και σε άλλες περιοχές εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου, οι επιστήμονες υποπτεύονται πως ο ένοχος δεν είναι είναι μόνον το fracking αλλά και η «συνοδευτική» βιομηχανία της απόρριψης των λυμάτων. Γεωφυσικοί του αμερικανικού ινστιτούτου γεωλογικών ερευνών (USGS) έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως αρκετοί από τους μεγάλους σεισμούς που έχουν σημειωθεί στο κεντρικό τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών το 2011 και το 2012 κατά πάσα πιθανότητα προκλήθηκαν από την πρακτική της έγχυσης υγρών αποβλήτων γεωτρήσεων fracking σε υπόγεια φρεάτια βάθους μεγαλύτερου των 3.000 μέτρων.

Ζώνη ασφαλείας

Οι γεωφυσικοί έχουν προειδοποιήσει πως σ' αυτά τα βάθη τα λύματα των γεωτρήσεων μπορούν να λειτουργήσουν ως λιπαντικό στο σημείο επαφής των ρηγμάτων, προκαλώντας την αποσταθεροποίησή τους με συνεπακόλουθο τη γένεση σεισμών. Όπως επισημαίνει το USGS, ο αριθμός των σεισμών στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα των ΗΠΑ έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Σχεδόν 450 δονήσεις μεγέθους 3R και άνω έχουν καταγραφεί το διάστημα 2010-13, αριθμός που αντιστοιχεί σ' έναν μέσο όρο 100 δονήσεων τον χρόνο, από μόλις 20 που ήταν το διάστημα 1970-2000!


Είναι χαρακτηριστικό πως στην Οκλαχόμα, μια πολιτεία της Αμερικής με χαμηλή σεισμικότητα, όπου υπάρχουν 5.000 γεωτρήσεις υδραυλικής ρωγμάτωσης, σημειώθηκε πέρυσι αριθμός ρεκόρ 2.600 σεισμών! Το σώμα του Μηχανικού του αμερικανικού στρατού που είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια των 640 φραγμάτων της αμερικανικής επικράτειας έχει απαιτήσει να οριοθετηθεί «ουδέτερη ζώνη» σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου γύρω από τα φράγματα για τις γεωτρήσεις για σχιστολιθικό αέριο και άλλες παρόμοιες δραστηριότητες. Οι μηχανικοί του στρατού φοβούνται πως οι γεωτρήσεις fracking μπορούν να προκαλέσουν μετατοπίσεις των γεωλογικών ρηγμάτων αποδυναμώνοντας τα θεμέλια των φραγμάτων.


Στην Ευρώπη, όπου η σχετική περιβαλλοντική νομοθεσία έχει ακόμα πολλά κενά, ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της υδραυλικής ρωγμάτωσης είναι η Πολωνία, ενώ και στη Βρετανία το σχιστολιθικό αέριο γίνεται δημοφιλές. Τον Σεπτέμβριο του 2012 περιβαλλοντικές οργανώσεις απ' όλο τον κόσμο διοργάνωσαν το Global Frackdοwn, μια παγκόσμια ημέρα δράσης κατά της βιομηχανίας της υδραυλικής ρωγμάτωσης, καλώντας τις κυβερνήσεις να επιβάλουν περιορισμούς και να στραφούν στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στο Ώστιν, την πρωτεύουσα του Τέξας, κοινότητες που βρίσκονται γύρω από τα «πηγάδια» οργάνωσαν πρόσφατα μια μαχητική διαδήλωση διαμαρτυρίας ζητώντας από τις αρχές να θέσουν υπό έλεγχο τη βιομηχανία του σχιστολιθικού αερίου.

 

avgi