Αν είσαι φτωχός, ο μόνος τρόπος που είναι πιθανό να τραυματίσεις κάποιον είναι ο παλιός παραδοσιακός τρόπος: ο χειρωνακτικός, θα μπορούσαμε να τον πούμε – με χέρια, με μαχαίρι, με ρόπαλο ή ίσως με μοντέρνα χειρωνακτική βία, με όπλο ή αυτοκίνητο.
Αν είσαι όμως υπερβολικά πλούσιος, μπορείς να ασκείς βία σε βιομηχανική κλίμακα χωρίς καθόλου φυσικό κόπο από τη πλευρά σου....
Μπορείς, για παράδειγμα, να χτίσεις ένα εργασιακό κάτεργο που θα καταρρεύσει στο Μπαγκλαντές1 και να σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους από ότι τα χέρια οποιουδήποτε δολοφόνου κατ’ εξακολούθηση, ή μπορείς να υπολογίσεις τους κινδύνους και τα οφέλη του να βάλεις επικίνδυνα δηλητήρια ή επικίνδυνες μηχανές στο κόσμο, όπως κάνουν κάθε μέρα οι κατασκευαστικές.
Αν είσαι ο ηγέτης μιας χώρας, μπορείς να κηρύξεις πόλεμο και να σκοτώσεις εκατοντάδες ή χιλιάδες ή και εκατομμύρια. Και οι πυρηνικές υπερδυνάμεις – οι ΗΠΑ και η Ρωσία – ακόμη έχουν την επιλογή να καταστρέψουν μεγάλο μέρος της ζωής στη Γη.
Το ίδιο και οι βαρόνοι εκπομπών των ορυκτών καυσίμων. Όταν όμως μιλάμε για βία, μιλάμε σχεδόν πάντοτε για βία από τα κάτω, όχι από τα πάνω.
Ή έτσι πίστευα όταν έλαβα ένα δελτίο τύπου τη περασμένη εβδομάδα που ανακοίνωνε πως «επιστήμονες λένε πως υπάρχει άμεσος σύνδεσμος μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της βίας2».
Το ίδιο και οι βαρόνοι εκπομπών των ορυκτών καυσίμων. Όταν όμως μιλάμε για βία, μιλάμε σχεδόν πάντοτε για βία από τα κάτω, όχι από τα πάνω.
Ή έτσι πίστευα όταν έλαβα ένα δελτίο τύπου τη περασμένη εβδομάδα που ανακοίνωνε πως «επιστήμονες λένε πως υπάρχει άμεσος σύνδεσμος μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της βίας2».
Αυτό που οι επιστήμονες είπαν στη πραγματικότητα, σε ένα όχι και τόσο άξιο δημοσιογραφικής προσοχής άρθρο στο Nature3 πριν δυόμιση χρόνια είναι, είναι πως υπάρχει μεγαλύτερη συχνότητα συγκρούσεων στους τροπικούς στα χρόνια του El Nino, και πως ίσως αυτό κλιμακωθεί ώστε να κάνει την δική μας εποχή της κλιματικής αλλαγής μια περίοδο εμφύλιας και διεθνούς σύγκρουσης.
Το μήνυμα είναι πως οι συνηθισμένοι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν άσχημα σε μια περίοδο κλιματικής αλλαγής.
Όλο αυτό βγάζει νόημα, εκτός και αν πίσω στην υπόθεση και σημειώσεις πως η ίδια η κλιματική αλλαγή είναι βία. Ακραία, τρομακτική, μακροπρόθεσμη, εκτεταμένη βία.
Η κλιματική αλλαγή είναι ανθρωπογενής – τη προκάλεσαν ανθρώπινα όντα, κάποια από αυτά περισσότερο από άλλα. Ξέρουμε τις συνέπειες αυτής της αλλαγής: η οξείδωση των ωκεανών και η παρακμή πολλών ειδών σε αυτούς, η αργή εξαφάνιση νησιωτικών εθνών όπως οι Μαλβίδες4, αυξημένες πλημμύρες, ξηρασίες, καταστροφή καλλιεργειών που οδηγούν σε αύξηση των τιμών των τροφίμων και λιμό, όλο και πιο απρόβλεπτο καιρό. (Θυμηθείτε τον τυφώνα Sandy5 και το πρόσφατο τυφώνα στις Φιλιππίνες6 και τους καύσωνες που σκοτώνουν ηλικιωμένους ανθρώπους κατά δεκάδες χιλιάδες7).
Η κλιματική αλλαγή8 είναι βία
Αν θέλουμε λοιπόν να μιλήσουμε για τη βία και τη κλιματική αλλαγή – και μιλάμε για αυτό, μετά την τρομακτική έκθεση από τους κορυφαίους κλιματολόγους9 – ας μιλήσουμε για τη κλιματική αλλαγή ως βία. Αντί να ανησυχούμε για το αν τα συνηθισμένα ανθρώπινα όντα αντιδράσουν βίαια στη καταστροφή των ίδιων των μέσων επιβίωσης τους, ας ανησυχήσουμε για την ίδια τη καταστροφή – και την επιβίωση τους.
Το μήνυμα είναι πως οι συνηθισμένοι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν άσχημα σε μια περίοδο κλιματικής αλλαγής.
Όλο αυτό βγάζει νόημα, εκτός και αν πίσω στην υπόθεση και σημειώσεις πως η ίδια η κλιματική αλλαγή είναι βία. Ακραία, τρομακτική, μακροπρόθεσμη, εκτεταμένη βία.
Η κλιματική αλλαγή είναι ανθρωπογενής – τη προκάλεσαν ανθρώπινα όντα, κάποια από αυτά περισσότερο από άλλα. Ξέρουμε τις συνέπειες αυτής της αλλαγής: η οξείδωση των ωκεανών και η παρακμή πολλών ειδών σε αυτούς, η αργή εξαφάνιση νησιωτικών εθνών όπως οι Μαλβίδες4, αυξημένες πλημμύρες, ξηρασίες, καταστροφή καλλιεργειών που οδηγούν σε αύξηση των τιμών των τροφίμων και λιμό, όλο και πιο απρόβλεπτο καιρό. (Θυμηθείτε τον τυφώνα Sandy5 και το πρόσφατο τυφώνα στις Φιλιππίνες6 και τους καύσωνες που σκοτώνουν ηλικιωμένους ανθρώπους κατά δεκάδες χιλιάδες7).
Η κλιματική αλλαγή8 είναι βία
Αν θέλουμε λοιπόν να μιλήσουμε για τη βία και τη κλιματική αλλαγή – και μιλάμε για αυτό, μετά την τρομακτική έκθεση από τους κορυφαίους κλιματολόγους9 – ας μιλήσουμε για τη κλιματική αλλαγή ως βία. Αντί να ανησυχούμε για το αν τα συνηθισμένα ανθρώπινα όντα αντιδράσουν βίαια στη καταστροφή των ίδιων των μέσων επιβίωσης τους, ας ανησυχήσουμε για την ίδια τη καταστροφή – και την επιβίωση τους.
Φυσικά η ανυδρία, η καταστροφή των σοδειών, οι πλημμύρες και πολλά άλλα θα οδηγήσουν σε μαζική μετανάστευση και κλιματικούς πρόσφυγες – ήδη το έχουν κάνει10 – και αυτό θα οδηγήσει σε συγκρούσεις. Αυτές οι συγκρούσεις αρχίσουν να ξεκινούν τώρα.
Μπορείς να θεωρήσεις την Αραβική Άνοιξη, εν μέρει, ως κλιματική σύγκρουση: η αύξηση των τιμών των σιτηρών ήταν ένας από τους παράγοντες που πυροδότησαν μια σειρά από εξεγέρσεις που άλλαξαν το πρόσωπο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Από τη μία, μπορείς να πεις, τι καλά αν αυτοί οι άνθρωποι δεν πεινούσαν εξαρχής.
Μπορείς να θεωρήσεις την Αραβική Άνοιξη, εν μέρει, ως κλιματική σύγκρουση: η αύξηση των τιμών των σιτηρών ήταν ένας από τους παράγοντες που πυροδότησαν μια σειρά από εξεγέρσεις που άλλαξαν το πρόσωπο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Από τη μία, μπορείς να πεις, τι καλά αν αυτοί οι άνθρωποι δεν πεινούσαν εξαρχής.
Από την άλλη, πως μπορείς να μη πεις, πόσο σπουδαίο που αυτοί οι άνθρωποι σήκωσαν το ανάστημα τους στο να τους στερηθεί η τροφή και η ελπίδα; Και έπειτα πρέπει να κοιτάξεις τα συστήματα που δημιούργησαν αυτή τη πείνα – τις τεράστιες οικονομικές ανισότητες σε μέρη όπως η Αίγυπτος και η βαρβαρότητα που χρησιμοποιήθηκε για να κρατήσει υποταγμένους τους ανθρώπους στα κατώτερα επίπεδα της κοινωνικής ιεραρχίας, όπως και το καιρό.
Οι άνθρωποι εξεγείρονται όταν οι ζωές τους είναι ανυπόφορες. Μερικές φορές η υλική πραγματικότητα δημιουργεί αυτή την ανυπόφορη κατάσταση: ξηρασίες, λοιμοί, καταιγίδες, πλημμύρες. Όμως η τροφή και η περίθαλψη, η υγεία και η ευημερία, η πρόσβαση σε κατοικία και την εκπαίδευση – αυτά τα πράγματα είναι και αυτά ελεγχόμενα με οικονομικά μέσα και κυβερνητικές πολιτικές. Αυτό ήταν αυτό το οποίο αφορούσε η εξέγερση που λεγόταν Occupy Wall Street.
Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τη πείνα καθώς οι τιμές των τροφίμων θα αυξηθούν και η παραγωγή τροφίμων θα αποτυγχάνει, αλλά ήδη έχουμε εκτεταμένη πείνα πάνω στη Γη, και μεγάλο μέρος της δεν οφείλεται στη φύση και τους καλλιεργητές, αλλά στα συστήματα διανομής.
Οι άνθρωποι εξεγείρονται όταν οι ζωές τους είναι ανυπόφορες. Μερικές φορές η υλική πραγματικότητα δημιουργεί αυτή την ανυπόφορη κατάσταση: ξηρασίες, λοιμοί, καταιγίδες, πλημμύρες. Όμως η τροφή και η περίθαλψη, η υγεία και η ευημερία, η πρόσβαση σε κατοικία και την εκπαίδευση – αυτά τα πράγματα είναι και αυτά ελεγχόμενα με οικονομικά μέσα και κυβερνητικές πολιτικές. Αυτό ήταν αυτό το οποίο αφορούσε η εξέγερση που λεγόταν Occupy Wall Street.
Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τη πείνα καθώς οι τιμές των τροφίμων θα αυξηθούν και η παραγωγή τροφίμων θα αποτυγχάνει, αλλά ήδη έχουμε εκτεταμένη πείνα πάνω στη Γη, και μεγάλο μέρος της δεν οφείλεται στη φύση και τους καλλιεργητές, αλλά στα συστήματα διανομής.
Σχεδόν 16 εκατομμύρια παιδιά11 στις Ηνωμένες Πολιτείες ζουν πλέον στη πείνα, σύμφωνα με το αμερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας, και αυτό όχι γιατί η αχανείς, γεωργικά πλούσιες Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να παράξουν αρκετά για να μας θρέψουν όλους. Είμαστε μια χώρα που το σύστημα διανομής το ίδιο είναι μι μορφή βίας.
Η κλιματική αλλαγή δεν φέρνει ξαφνικά μια εποχή ισότιμης διανομής. Υποψιάζομαι πως οι άνθρωποι θα εξεγείρονται στο εγγύς μέλλον εναντίον αυτού που εξεγέρθηκαν στο παρελθόν: τις αδικίες του συστήματος. Θα πρέπει να επαναστατήσουν, και εμείς πρέπει να χαρούμε που θα το κάνουν, αν και όχι τόσο χαρούμενοι που χρειάζεται να το κάνουν. (Αν και πρέπει να ελπίζουμε πως θα αναγνωρίσουν πως η βία δεν είναι απαραίτητα το σημείο που εντοπίζεται η δύναμή τους).
Η κλιματική αλλαγή δεν φέρνει ξαφνικά μια εποχή ισότιμης διανομής. Υποψιάζομαι πως οι άνθρωποι θα εξεγείρονται στο εγγύς μέλλον εναντίον αυτού που εξεγέρθηκαν στο παρελθόν: τις αδικίες του συστήματος. Θα πρέπει να επαναστατήσουν, και εμείς πρέπει να χαρούμε που θα το κάνουν, αν και όχι τόσο χαρούμενοι που χρειάζεται να το κάνουν. (Αν και πρέπει να ελπίζουμε πως θα αναγνωρίσουν πως η βία δεν είναι απαραίτητα το σημείο που εντοπίζεται η δύναμή τους).
Ένα από τα γεγονότα που πυροδότησαν τη Γαλλική Επανάσταση ήταν η καταστροφή της σοδειάς σιτηρών του 178812, που έκανε τις τιμές του ψωμιού να εκτιναχθούν και οι φτωχοί να οδηγηθούν στη πείνα. Η εξασφάλιση απέναντι σε τέτοια γεγονότα συνήθως πιστεύεται πως είναι περισσότερος αυταρχισμός και περισσότερες απειλές εναντίον των φτωχών, αλλά αυτή είναι μόνο μια προσπάθεια να κρατηθεί το καπάκι στη χύτρα, η άλλη επιλογή είναι να χαμηλώσει η φωτιά.
Την ίδια εβδομάδα που έλαβα εκείνο το κακοδουλεμένο δελτίο τύπου για το κλίμα και τη βία, η Exxon Mobil εξέδωσε μια έκθεση εταιρικής πολιτικής. Αποτελεί πολύ βαρετό ανάγνωσμα, εκτός και αν μπορείς να μετατρέψεις τη ξερή επιχειρηματική γλώσσα σε εικόνες συνεπειών αυτών των κερδοσκοπικών δράσεων. Λέει13 η Exxon:
«Είμαστε βέβαιοι πως κανένα από τα αποθέματα υδρογονανθράκων δεν έχει ή πρόκειται να «εγκαταλειφθεί». Πιστεύουμε πως η εκμετάλλευση αυτών των περιουσιακών στοιχείων είναι καίρια για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών απαιτήσεων παγκοσμίως».
Εγκαταλειμμένα περιουσιακά στοιχεία που σημαίνουν αποθέματα άνθρακα – κάρβουνο, πετρέλαιο και αέριο που είναι ακόμη στο υπέδαφος – θα χάσουν την αξία τους αν αποφασίσουμε πως δεν θα εξαχθούν και καούν στο εγγύς μέλλον. Γιατί οι επιστήμονες λένε πως αν θέλουμε τις ηπιότερες αντί των ακραίων εκδοχών της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να αφήσουμε τα περισσότερα αποθέματα υδρογονανθράκων στο έδαφος. Με την ηπιότερη εκδοχή, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι – είδη, μέρη – θα επιβιώσουν. Στην καλύτερη περίπτωση, καταστρέφουμε λιγότερο τη Γη. Για την ώρα καυγαδίζουμε για το πόσο θα καταστρέψουμε τη Γη.
Σε κάθε επίπεδο, πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα στην βιομηχανικής κλίμακας, συστημική βία, όχι μόνο στη χειρωνακτική βία των λιγότερο ισχυρών. Όταν ερχόμαστε στο θέμα της κλιματικής αλλαγής, αυτό είναι παραπάνω από απαραίτητο. Η Exxon στοιχημάτισε πως δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε την πολυεθνική να κρατήσει τα αποθέματα της στο έδαφος, και η εταιρεία καθησυχάζει τους επενδυτές της πως θα συνεχίσει να κερδίζει με την ταχεία, βίαιη και ηθελημένη καταστροφή της Γης.
Είναι μια τετριμμένη φράση, η καταστροφή της Γης, αλλά μεταφράστε την στο πρόσωπο ενός παιδιού που λιμοκτονεί και ενός ξερού χωραφιού. Ή απλά φανταστείτε τα μικροσκοπικά οστρακοειδή: χτένια, στρείδια, σαλιγκάρια του Αρκτικού ωκεανού που δεν μπορούν να σχηματίσουν κελύφη λόγω της οξείδωσης των ωκεανών αυτή τη στιγμή.
Την ίδια εβδομάδα που έλαβα εκείνο το κακοδουλεμένο δελτίο τύπου για το κλίμα και τη βία, η Exxon Mobil εξέδωσε μια έκθεση εταιρικής πολιτικής. Αποτελεί πολύ βαρετό ανάγνωσμα, εκτός και αν μπορείς να μετατρέψεις τη ξερή επιχειρηματική γλώσσα σε εικόνες συνεπειών αυτών των κερδοσκοπικών δράσεων. Λέει13 η Exxon:
«Είμαστε βέβαιοι πως κανένα από τα αποθέματα υδρογονανθράκων δεν έχει ή πρόκειται να «εγκαταλειφθεί». Πιστεύουμε πως η εκμετάλλευση αυτών των περιουσιακών στοιχείων είναι καίρια για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών απαιτήσεων παγκοσμίως».
Εγκαταλειμμένα περιουσιακά στοιχεία που σημαίνουν αποθέματα άνθρακα – κάρβουνο, πετρέλαιο και αέριο που είναι ακόμη στο υπέδαφος – θα χάσουν την αξία τους αν αποφασίσουμε πως δεν θα εξαχθούν και καούν στο εγγύς μέλλον. Γιατί οι επιστήμονες λένε πως αν θέλουμε τις ηπιότερες αντί των ακραίων εκδοχών της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να αφήσουμε τα περισσότερα αποθέματα υδρογονανθράκων στο έδαφος. Με την ηπιότερη εκδοχή, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι – είδη, μέρη – θα επιβιώσουν. Στην καλύτερη περίπτωση, καταστρέφουμε λιγότερο τη Γη. Για την ώρα καυγαδίζουμε για το πόσο θα καταστρέψουμε τη Γη.
Σε κάθε επίπεδο, πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα στην βιομηχανικής κλίμακας, συστημική βία, όχι μόνο στη χειρωνακτική βία των λιγότερο ισχυρών. Όταν ερχόμαστε στο θέμα της κλιματικής αλλαγής, αυτό είναι παραπάνω από απαραίτητο. Η Exxon στοιχημάτισε πως δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε την πολυεθνική να κρατήσει τα αποθέματα της στο έδαφος, και η εταιρεία καθησυχάζει τους επενδυτές της πως θα συνεχίσει να κερδίζει με την ταχεία, βίαιη και ηθελημένη καταστροφή της Γης.
Είναι μια τετριμμένη φράση, η καταστροφή της Γης, αλλά μεταφράστε την στο πρόσωπο ενός παιδιού που λιμοκτονεί και ενός ξερού χωραφιού. Ή απλά φανταστείτε τα μικροσκοπικά οστρακοειδή: χτένια, στρείδια, σαλιγκάρια του Αρκτικού ωκεανού που δεν μπορούν να σχηματίσουν κελύφη λόγω της οξείδωσης των ωκεανών αυτή τη στιγμή.
Ή άλλη μια υπερκαταιγίδα που διαλύει ακόμη μια πόλη. Η κλιματική αλλαγή είναι βία σε παγκόσμιο επίπεδο, εναντίον τόπων και ειδών όπως και εναντίον ανθρώπινων όντων. Μόλις το πούμε με το όνομα της, μπορούμε να αρχίσουμε να έχουμε μια πραγματική συζήτηση για τις προτεραιότητες και τις αξίες μας. Επειδή η εξέγερση εναντίον της βαρβαρότητας ξεκινά με την εξέγερση εναντίον της γλώσσας που κρύβει αυτή τη βαρβαρότητα.
- https://www.theguardian.com/world/2013/jun/06/bangladesh-factory-building-collapse-community
- http://www.climatenewsnetwork.net/2014/03/climate-change-makes-violence-likelier/
- http://www.nature.com/nature/journal/v476/n7361/abs/nature10311.html
- https://www.theguardian.com/environment/damian-carrington-blog/2013/sep/26/maldives-test-case-climate-change-action
- https://www.theguardian.com/world/hurricane-sandy
- https://www.theguardian.com/world/2013/nov/08/typhoon-haiyan-batters-philippines
- https://www.theguardian.com/environment/2014/feb/04/heat-related-deaths-climate-change
- https://www.theguardian.com/environment/climate-change
- https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/mar/31/new-climate-report-food-prices-already-here
- https://www.theguardian.com/environment/interactive/2013/may/13/newtok-alaska-climate-change-refugees
- http://feedingamerica.org/hunger-in-america/hunger-facts/usda-hunger-numbers.aspx
- http://personal.lse.ac.uk/fleischh/Drought%20and%20the%20French%20Revolution.pdf
- https://www.theguardian.com/environment/2014/apr/03/exxon-mobil-climate-change-oil-gas-fossil-fuels
Αρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Guardian. Η Rebecca Solnit είναι συγγραφέας, φεμινίστρια και ακτιβίστρια.
Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
geniusloci2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου