Άρης Βελουχιώτης: Ο «Έλληνας Τσε Γκεβάρα»

«Άνδρας σαν τον Άρη Βελουχιώτη είναι ζήτημα αν γεννιέται ένας κάθε εκατό χρόνια». 

Τα λόγια αυτά δεν ειπώθηκαν από κάποιο σύντροφό του στο ΚΚΕ ή πρωτοπαλίκαρό του στις τάξεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αλλά από έναν πολιτικό και ιδεολογικό του αντίπαλο, το ιδρυτικό στέλεχος της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ), Παναγιώτη Κανελλόπουλο....

Για την ευρύτερη ιδεολογία της Δεξιάς, ο Άρης δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας «αρχιβασανιστής» και «αδίστακτος εγκληματίας». Τις απόψεις αυτές ωστόσο, εκπροσωπούν όλοι εκείνοι οι πολιτικοί και ιδεολογικοί απόγονοι των δωσιλόγων, των μαυραγοριτών, των χιτών και των ταγματασφαλιτών που από την πρώτη στιγμή δεν θα έχαναν την ευκαιρία να συνεργαστούν με τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής.

Ένας από τους πολλούς γερμανοτσολιάδες που θα προσκυνούσαν με πάθος τους ναζί κατακτητές, θα ήταν χωρίς αμφιβολία και ο Νίκος Μιχαλολιάκος, ο οποίος έγραφε πως «ο Γερμανικός Εθνικοσοσιαλισμός και η Νέα Ευρώπη των WAFFEN SS ήταν ένα Μήνυμα φωτεινό σε μία σκοτεινή εποχή, που ο ελληνισμός θα έπρεπε να έχει δεχτεί»...

Ο Άρης Βελουχιώτης, κατά κόσμον Θανάσης Κλάρας, υπήρξε μία χαρισματική προσωπικότητα. Ένας προδομένος ήρωας, που το ίδιο το κόμμα το οποίο τον ανέδειξε, δεν δίστασε να τον διαγράψει και να τον χαρακτηρίσει ως «τυχοδιώκτη». Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, της μεγαλύτερης και μαζικότερης αντιστασιακής οργάνωσης που γεννήθηκε στα χρόνια της Κατοχής, στρατιωτική μεγαλοφυΐα, πολιτικά οξυδερκής, τίμιος και γενναίος ηγέτης, σωστός αντάρτης. 

Η ζωή του, οι συλλήψεις και τα βασανιστήρια

 

Γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία από εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του, Δημήτριος, ήταν δικηγόρος, ενώ ο παππούς του πολέμησε στο σώμα του οπλαρχηγού Πανουργιά. Η μητέρα του, Αγλαΐα, καταγόταν από το γένος Ζέρβα και δούλευε ως συμβολαιογράφος. Ήταν «Ζερβοπούλα από Λαμίαν», όπως έγραφε σε μία επιστολή του στο δημοσιογράφο Ηρακλή Πετιμεζά, στις 13 Δεκεμβρίου 1943, ο αρχηγός του ΕΔΕΣ, Ναπολέων Ζέρβας.

Το 1919, σε ηλικία 14 ετών, σπούδασε οικότροφος στην Αβερώφειο Μέση Γεωργική Σχολή της Λάρισας και μετά την αποφοίτησή του το 1922, επέστρεψε στη Λαμία όπου δούλεψε ως δημόσιος υπάλληλος στη Γεωργική Υπηρεσία.

Αρχικά, υπηρέτησε στη Δράμα, αλλά επειδή αρνήθηκε να «συμμετάσχει στα ρουσφέτια της εποχής», μετατέθηκε στα Τρίκαλα. Όμως ούτε εκεί δεν μπόρεσε να σταθεί, κι έτσι απογοητευμένος παραιτήθηκε. Ένα χρόνο μετά, κατέβηκε στην Αθήνα όπου ήρθε σε επαφή με τον πολιτικό του μέντορα, Τάκη Φίτσιο. Εκεί, εντάχθηκε ως μέλος στην Τοπική Επιτροπή της ΚΝΕ Αθήνας.

Το 1925, κατετάγη στον στρατό ως δεκανέας πυροβολικού. Όμως, όταν έγινε αντιληπτή η κομμουνιστική του δράση καθαιρέθηκε και στάλθηκε στον Πειθαρχικό Ουλαμό Καλπακίου προκειμένου να εκτίσει ποινή τριών μηνών. Έπειτα από τα πολλά βασανιστήρια που υπέστη, απολύθηκε από τον στρατό και αποφάσισε να γίνει «επαγγελματίας αγωνιστής».

Κατά τα τέλη του 1928, έγινε συντάκτης του εργατικού ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη», αντικαθιστώντας για μεγάλο διάστημα τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας, ο οποίος είχε συλληφθεί. Εξαιτίας της δυναμικής και μαχητικής του δράσης, ήρθε αντιμέτωπος με τις Αρχές Ασφαλείας, οι οποίες εφαρμόζοντας το Ιδιώνυμο Βενιζέλου, τον συνέλαβαν. Εξέτισε την ποινή του στις φυλακές Ιτζεδίν, στην Κρήτη, αλλά στις 23 Νοεμβρίου 1930, συνελήφθη ξανά επειδή συμμετείχε στην απαγορευμένη διαδήλωση υπέρ της ΕΣΣΔ και καταδικάστηκε σε ενάμισο χρόνο φυλάκιση. Μετά την αποφυλάκισή του, στάλθηκε στη Γυάρο όπου εκτοπίστηκε για δέκα μήνες.

Κατά την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά το 1936, συνελήφθη για διανομή αντιφασιστικού υλικού. Κατόπιν, φυλακίστηκε στην Αίγινα, ενώ λίγο μετά μεταφέρθηκε στα κρατητήρια της Ασφάλειας Αθηνών, όπου βασανίστηκε. Επέστρεψε ξανά στην Αίγινα, δικάστηκε στα δικαστήρια του «Αρσακείου», δραπέτευσε αλλά συνελήφθη ξανά και καταδικάστηκε για 3 μήνες φυλάκιση. Όντας όμως υπόδικος του Μεταξικού νόμου, που αντικατέστησε το Ιδιώνυμο, το Πλημμελειοδικείο των Αθηνών τον καταδίκασε σε 4 χρόνια φυλάκιση. 

Η δήλωση μετανοίας και η συμμετοχή στην Αντίσταση

 

Το 1939, προέβη ίσως στην πιο αμφιλεγόμενη πράξη του: την απόρριψη του κομμουνισμού και τη δήλωση μετανοίας που υπέγραψε στο καθεστώς. Η ψυχική και σωματική του καταπόνηση από τα βασανιστήρια ήταν ο βασικότερος λόγος που τον οδήγησε σε αυτή την απόφαση. Ο Άρης ήθελε πάση θυσία να συνεχίσει τον αγώνα του εκτός φυλακής.

Κατόπιν, πολέμησε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως στρατιώτης στο Μακεδονικό Μέτωπο, ενώ στα χρόνια της Κατοχής, ανέπτυξε αντάρτικη ομάδα στη Ρούμελη, έπειτα και από τη συγκατάβαση της ΚΕ του ΚΚΕ. Τότε, ο Θανάσης Κλάρας έγινε ο γνωστός καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης. Μαζί με τους συντρόφους του στον ΕΛΑΣ, έδωσε σκληρές μάχες κατά των κατακτητών.

Αποκορύφωμα αυτών των μαχών, ήταν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942 σε συνεργασία με τον ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα και βρετανούς σαμποτέρ. Ήταν η μοναδική πράξη της Αντίστασης που έδρασε ενωμένη. Στην επιστολή του προς τον Ηρακλή Πετιμεζά, μετέπειτα υπουργό Τύπου στην κυβέρνηση Σοφούλη και γενικό διευθυντή Ραδιοφωνίας, ο Ζέρβας αποκαλούσε τον Άρη «ανεψιό» του.

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942

Το 1944, στην απελευθερωμένη πια Λαμία, εκφώνησε έναν ιστορικό λόγο. Μία ομιλία διαχρονικής αξίας, επίκαιρη όσο ποτέ.

Μας κατηγορούν ότι θέμε να καταργήσουμε τα σύνορα και να διαλύσουμε το κράτος. Μα το κράτος εμείς το φτιάχνουμε σήμερα, γιατί δεν υπήρξε, μια που αυτοί οι ίδιοι το είχανε διαλύσει.

Ποιος είναι λοιπόν πατριώτης; Αυτοί ή εμείς; Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει να βρει κέρδη σ' όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι' αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους.

Ενώ εμείς το μόνο που διαθέτουμε είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά, αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει όπου βρει κέρδη, δεν μπορούν να κινηθούν και παραμένουν μέσα στη χώρα που κατοικούμε.

Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουν τα κεφάλαιά τους από τη χώρα μας ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ;

 

Ο θάνατός του 

 

Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η Συμφωνία της Βάρκιζας το 1945, όπου το ΕΑΜ και η ηγεσία του ΚΚΕ αποφάσισαν την αποστράτευση και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Ο Άρης έκανε λόγο για «προδοσία των απλών ανταρτών» με αποτέλεσμα να επέλθει η ρήξη του με το ΚΚΕ, το οποίο τον αποκήρυξε.

Το 1945, κυκλωμένος από τους διώκτες του στη Μεσούντα της Άρτας, αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή του με ένα περίστροφο στο χέρι. Μαζί στο θάνατό του, τον ακολούθησε με μία χειροβομβίδα και ο πιστός του φίλος, Τζαβέλλας, κατά κόσμον Γιάννης Αγγελέτος.

Λίγες μέρες, αποκεφαλίστηκαν και τα κεφάλια τους τα οποία κρεμάστηκαν σε ένα φανοστάτη στα Τρίκαλα. Ανάμεσα στους κεφαλοκυνηγούς του Άρη, ήταν και ΕΔΕΣίτες βετεράνοι του Γοργοποτάμου, ενώ ο Σωτήρης Δράκος, πρώην κατσικολέφτης, ήταν εκείνος που του έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε ο ίδιος, για να τύχει ευνοϊκής μεταχείρισης από το κράτος. Ήταν η επιτομή του κανιβαλισμού του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος.

Η επίσημη ηγεσία του ΚΚΕ, 66 χρόνια μετά, τον αποκατέστησε αρχικά πολιτικά, όχι όμως και κομματικά. Αναγνώρισε ότι είχε δίκιο ως προς τη Συμφωνία της Βάρκιζας αλλά δεν αποκατέστησε την κομματική του ιδιότητα διότι παραβίασε την κομματική πειθαρχία και αξιοποίησε τη φήμη και το σεβασμό που είχε ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ και στέλεχος του ΚΚΕ. Τελικά, μετά από 7 χρόνια, τον Ιούνιο του 2018, το κόμμα αποφάσισε να τον αποκαταστήσει και κομματικά.

Τα κομμένα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλλα σε φανοστάτη στα Τρίκαλα

Αυτός ήταν ο Άρης Βελουχιώτης. Ένας αγωνιστής για την ανεξαρτησία του έθνους, ένα σύμβολο αγώνων για ελευθερία και δημοκρατία, ένας ακραιφνής πατριώτης που άξιζε πολλά περισσότερα.

Είπαν για τον Άρη...

-Κρις Γουντχάουζ (βρετανός συντηρητικός πολιτικός)

«Ο Άρης Βελουχιώτης ήταν η πολεμική μεγαλοφυΐα του ΕΛΑΣ» (Κρ. Γουντχάουζ: «Το μήλο της έριδος», εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, σελ. 107).

-Έντι Μάγιερς (βρετανός στρατιωτικός διοικητής)
«Μια μέρα άκουσα πως υπήρχε στα περίχωρα ένας αντάρτης αρχηγός που στα βουνά τον ήξεραν σαν "Αρη Βελουχιώτη" και που αργότερα ανακαλύψαμε ότι ήταν ο Αθανάσιος Κλάρας…

»Το όνομά του φαινόταν να βρίσκεται στα χείλη όλων των χωρικών… Είπα στο Ζέρβα και στον Άρη (σ.σ. μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου) ότι θα τους πρότεινα (όπως και αρκετούς άλλους) για παράσημο.

»Όταν το άκουσε ο Άρης απάντησε: "Δεν θέλω παράσημο. Θέλω αρβύλες για τους αντάρτες μου’"». (Εντι Μάγιερς: «Η Ελληνική Περιπλοκή», Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, σελ. 59- 60 και 84).

-Κώστας Βάρναλης (ποιητής)
«Θρυλικός ο Άρης Βελουχιώτης. Ο πρώτος που άρχισε την Αντίσταση του λαού στα βουνά κι ο τελευταίος που την έκλεισε με τον τραγικό του θάνατο.

»Η πρώτη ψυχή του αγώνα κι η τελευταία πνοή. Λίγοι το καταλάβανε, όπως ο Άρης, πως οι εχθροί της Ελλάδας (ξένοι και ντόπιοι) θα μετατρέπανε τη νίκη του έθνους σε νίκη των εχθρών του. Τιμή και δόξα στο ασύγκριτο παλληκάρι.

»Τιμή και δόξα και στον λαό που τόνε γέννησε». (Π. Λαγδά: «Άρης Βελουχιώτης: Ο πρώτος του αγώνα», Εκδόσεις ΚΥΨΕΛΗ, σελ. 35).

-Κομνηνός Πυρομάγλου (υπαρχηγός του ΕΔΕΣ)
«Ωστόσο η πιο ισχυρά και η πιο δυναμική προσωπικότης μεταξύ της τριανδρίας του ΕΛΑΣ (Βελουχιώτης, Σαράφης, Τζήμας) ήταν ο Άρης Βελουχιώτης. Ο Βελουχιώτης ήταν ο κατεξοχήν ανεγνωρισμένος και ο δυναμικός αρχηγός του ΕΛΑΣ.

»Αυτός επέβαλε τη σιδηρά πειθαρχία στα τμήματα του ΕΛΑΣ, προ παντός στη Ρούμελη. Ήταν πανταχού παρών, εμπνέων τον θαυμασμό και τον φόβο, μεταδίδων εμπιστοσύνη και αισιοδοξία στους αντάρτες του και απογοήτευση στους άλλους.

»Χωρίς κανένα ενδοιασμό έπαιρνε τις πιο τολμηρές και τις πιο επικίνδυνες αποφάσεις. Πολλές φορές ήταν ικανός για ρομαντικές και συναισθηματικές εκδηλώσεις και πράξεις.

»Σε άλλες περιπτώσεις ήταν άγριος και ανένδοτα σκληρός. Η στιγμιαία του αδυναμία στη φυλακή, υπό την 4η Αυγούστου, δεν τον ημπόδισε να παραμείνει κομμουνιστής με όλη του την καρδιά και τη σκέψι.

»Επίστευε με όλη του τη δύναμι στην κοινωνική επανάστασι. Είχε παραμείνη Ελλην ώς το κόκκαλο...» (Κ. Πυρομάγλου: «Ο Δούρειος Ιππος», Εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ, σελ. 82).

-Ναπολέων Ζέρβας (αρχηγός του ΕΔΕΣ)
«Η πρώτη μου εντύπωση ήταν ότι επρόκειτο για ένα κοινό, καλοκάγαθο άνθρωπο… Γρήγορα όμως θα ανακάλυπτα ότι συναντήσει ένα τέρας, με ηγετικάς και οργανωτικάς ικανότητας αληθινά υπερφυσικάς».

«Τίποτα δεν μας χωρίζει, αδέλφια. Θ’ ανοίξουμε τη μαύρη γης να θάψουμε τα μαύρα μας μίση. Εγώ και ο αδερφός Άρης».

«Τα πράγματα με το ΕΑΜ πάλιν οξύνονται (…) Πάντως ελπίζω να πρυτανεύσει σει η σύνεσις. Και ιδίως αυτό το περιμένω από τον Άρη».

«Μου έφερε κι ένα πολύτιμο δώρο: Μια υπέροχη φοράδα, τη «Νίνα», που την είχε διαλέξει ο ίδιος, με όλη την αρματωσιά της. Μόλις την είδα έμεινα έκθαμβος’ άθελά μου όμως θυμήθηκα την πανάρχαιη συμβουλή: «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας». Ο Άρης με την οξύνοια που τον διέκρινε, παρατηρώντας την έκφρασή μου, είπε: «Μη φοβάσαι. Δεν είναι… Δούρειος Ίππος».

«…Τρέμω μην πάθω κακό. Τον τρέμω αυτόν τον άνθρωπο».

-Στέφανος Σαράφης (πολιτικός, ηγέτης του ΕΛΑΣ)
«Έτσι χάθηκε ο Άρης ο οποίος άσχετα από τα ελατ­τώματα και τα σφάλματά του ήταν ένας γενναίος και ι­κανός αγωνιστής με καλή τακτική αντίληψη και πολλά του οφείλει ο αντάρτικος στρατός του ΕΛΑΣ, ιδιαίτερα στην αρχή της συγκρότησής του…

»Εμένα ιδιαίτερα ο θάνατος του Άρη με λύπησε γιατί ήμασταν μαζί δύο χρόνια περίπου στη διοίκηση του ΕΛΑΣ και άσχετα με τα ελαττώματά του και ορισμένες ακρότητες που οφείλονταν σ' ένα αίσθημα κατωτερότητας γιατί είχε υπογράψει δήλωση, την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά, και την ουζοποσία, η συνεργασία μας ήταν πολύ καλή και πολλές φορές η επιμονή μου και ο τρόπος της συμπεριφοράς μου απέναντί του, συντέλεσαν ώστε να προλάβω αρκετά θλιβερά πράγματα». (Στ. Σαράφης: «Μετά τη Βάρκιζα», εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, σελ. 17- 18).

-Παναγιώτης Κανελλόπουλος (ακαδημαϊκός, πολιτικός ΕΡΕ)

«Ο Άρης ήταν ένας αγνός ιδεολόγος… ήταν ένας ευφυής άνθρωπος»

-Ευάγγελος Αβέρωφ (πρόεδρος ΝΔ 1981)

«Γενναίος, καλός οργανωτής, φανατικός στο έπακρο, δεν του έλειπε ούτε η ευφυΐα, ούτε κάποια παιδεία, ούτε – κατά την άποψή του- ένα πνεύμα δικαιοσύνης. Ήταν η αδυναμία του. Γιατί εν ονόματι της δικής του δικαιοσύνης σκότωνε με τη μεγαλύτερη ευκολία».

-Αλφόνσο Ινφάντε (ιταλός στρατηγός)

«Από όλους τους αρχηγούς του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ που γνώρισα, και γνώρισα πολλούς, μόνον ο Άρης μου έκανε εντύπωση. Ήταν δυνατός, στοχαστικός, είχε λεπτότητα».

-Γιώργος Καραδημήτρης (από τους πρώτους αντάρτες του Άρη)
«Τόσο σκληραγωγημένο άνθρωπο δεν θα ξανακάνει ο κόσμος. Στις πορείες εμείς παιδιά τώρα και κουραζόμαστε και κείνος άντεχε πιο πολύ απ’ όλους μας, στην πείνα τα ίδια, στη δίψα και στην κακοπέραση. Κι ένα τσιγάρο ακόμα να ‘χε θα το ‘δινε σε μας. Ήταν τόσο σκληρός με τον εαυτό του που πολλές φορές μας τρόμαζε».

-Αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκος [παπα-Ανυπόμονος]
«Καλούς έχουμε πολλούς. Ο Άρης ήταν ο Ένας, που μπορούσε να αξιοποιήσει την προσφορά των πολλών».

-Ανδρέας Μωραΐτης (αντισμήναρχος)
«Ήταν γεννημένος για αρχηγός. Η αντίληψή του, η διορατικότητά του και η γρήγορη σύλληψη σχεδίου δράσης και αντιπερισπασμού ήταν φαινόμενα που θα τα ζήλευαν και οι καλύτεροι ηγήτορε καριέρας, στρατιωτικοί και πολιτικοί».

-Γιώργος Χουλιάρας [καπετάν Περικλής] (καπετάνιος του ΕΛΑΣ)
«Ούτε εγώ ούτε άλλοι είχαμε τα δικά του προσόντα. Χωρίς τον Άρη, αν δεν έπαιρνε την πρωτοβουλία, δε θα γινόταν αντάρτικο. Ο ΕΛΑΣ θα γινόταν κάτι άλλο, πολύ πιο περιορισμένο. Μπορεί μερικές μικρές ομαδούλες, και πάλι όχι. Κανένας δε θα μπορούσε να κάνει τίποτα. Τίποτα! Κανείς, το ξαναλέω, επειδή έζησα τις τεράστιες δυσκολίες».

-Ανδρέας Κέδρος (συγγραφέας, ΕΛΑΣ)
«Θα δειχτεί περισσότερο πιστός στις βαθύτερες πεποιθήσεις του παρά στη ρητή πειθαρχία του Κόμματος».

-Θεόδωρος Μακρίδης (ταγματάρχης και επιτελάρχης του ΕΛΑΣ)
«Δεν υπάρχει σύγκριση του Άρη από στρατηγικής ή τακτικής μορφώσεως ή γενικής μορφώσεως μαρξιστικής τοιαύτης με την πλειονότητα των ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ».

-Κώστας Γεωργιάδης [καπετάν Ζαχαριάς] (αρχηγός του ΕΛΑΝ)
«Όλοι ξέρουμε ότι η ψυχή του Αγώνα ήτανε ο Άρης Βελουχιώτης, και ο Άρης Βελουχιώτης ήτανε ο Αγώνας».

(Με πληροφορίες από: Μηχανή του Χρόνου, efsyn.gr, Ημεροδρόμος - nonpaper)