Πως βγήκαν οι εκφράσεις & τι σημαίνει "ψήφος", "καλό βόλι", "δαγκωτό" και "του έριξα μαύρο";

Σίγουρα θα έχετε ακούσει τις εκφράσεις ”θα φάνε όλοι μαύρο” και ”το έριξα δαγκωτό στο τάδε κόμμα / υποψήφιο”... Αλήθεια πως προέκυψαν;

Ας δούμε!

Όλοι έχουμε ακούσει ή έχουμε και οι ίδιοι χρησιμοποιήσει τις εκφράσεις "ψήφος", "καλό βόλι", "μαύρο" και....

"δαγκωτό" στην πολιτική. Γνωρίζουμε, όμως, πως βγήκαν;

Δεν πάει με τίποτε το μυαλό σας…

Η λέξη "ψήφος", προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «ψάω», που σημαίνει λειαίνω, ομαλύνω. Η ψηφοφορία στη Σπάρτη της Αρχαίας Ελλάδας γινόταν δια βοής ενώ στην Αθήνα δια ανάτασης των χειρών (φανερή) ή δια οστράκων και σφαιριδίων (κρυφή).

Το χειρόγραφο ψηφοδέλτιο εμφανίσθηκε στη νεότερη Ελλάδα για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές του 1834 αλλά καταργήθηκε το 1864. Στην προσπάθειά τους να περιορίσουν την χειραγώγηση των αγράμματων Ελλήνων, αντικατέστησαν το ψηφοδέλτιο με ένα μικρό μολυβένιο βώλο, το σφαιρίδιο.

Καταρχήν να πούμε ότι στην Ελλάδα, μετά την επανίδρυση του Ελληνικού κράτους, χρησιμοποιήθηκαν δύο τρόποι ψηφοφορίας.

Ο ένας είναι το γνωστό μας ψηφοδέλτιο, και ο άλλος το όχι και τόσο διάσημο σφαιρίδιο.

Μέχρι τότε οι ψηφοφορίες ήταν προφορικές και ως εκ τούτου φανερές. Τα πρώτα ψηφοδέλτια ήταν λευκά και η ψηφοφορία γινόταν με χειρόγραφη αναγραφή του ονόματος του υποψηφίου. Ο τρόπος αυτός, όμως, είχε ένα σοβαρό πρόβλημα.

Μεγάλο ποσοστό του ελληνικού λαού ήταν αναλφάβητοι γεγονός που αφενός καθιστούσε δύσκολη την ψηφοφορία και αφετέρου αύξανε δραματικά τις πιθανότητες χειραγώγησης και νοθείας.

Έτσι, μετά από πρόταση των Επτανήσιων βουλευτών χρησιμοποιήθηκε η ψηφοφορία με σφαιρίδιο, που ήταν σίγουρα πιο διαφανής.

Ο τρόπος αυτός εφαρμοζόταν με επιτυχία στο Ιόνιο κράτος το οποίο είχε σαφείς επιρροές από τη Βενετία και άλλα Ευρωπαϊκά κράτη.

Επιπλέον κατοχυρώθηκε και συνταγματικά η μυστικότητα της ψήφου.

Καλό βόλι 

Από το 1844 και για περίπου 80 χρόνια οι Έλληνες ψηφοφόροι δεν χρησιμοποιούσαν ψηφοδέλτια, για να ψηφίσουν τους κυβερνήτες τους, αλλά «σφαιρίδια», δηλαδή μικρές σφαίρες από μολύβι.

Πως όμως ψήφιζαν με το σφαιρίδιο;

Στις πρώτες εκλογικές διαδικασίες του νεοελληνικού κράτους, που γίνονταν με σφαιρίδια, οι κάλπες ήταν ορθογώνια μεταλλικά κουτιά.

Υπήρχε μία κάλπη για τον κάθε υποψήφιο. Εσωτερικά, η κάλπη ήταν χωρισμένη στα δύο. Στο δεξιό μέρος, που είχε χρώμα λευκό, ήταν το ΝΑΙ ενώ στο αριστερό, που είχε χρώμα μαύρο, το ΟΧΙ.

Εξ ου και η ευχή «καλό βόλι»

Κάθε ψηφοφόρος έπιανε ένα σφαιρίδιο και το έριχνε μέσω ενός σωλήνα στην πλευρά της αρεσκείας του.

Και αυτό έπρεπε να το κάνει υποχρεωτικά για κάθε υποψήφιο χωριστά.

Μάλιστα για να μην "προδοθεί" η ψήφος του από τον ήχο του σφαιριδίου, οι κάλπες είχαν μάλλινη εσωτερική επένδυση!

Πολύ απλά, αντί να ρίχνουν στην κάλπη τον φάκελο με το ψηφοδέλτιο, έριχναν ένα μικρό μολυβένιο σφαιρίδιο.

Η διαφορά ήταν ότι πλέον στις εκλογές δεν υπήρχε μόνο μια κάλπη, αλλά πολλές και για την ακρίβεια τόσες όσοι και οι υποψήφιοι. 

 

Όταν λοιπόν κάποιος δεν ήθελε να ψηφίσει υπέρ κάποιου υποψηφίου, έπρεπε να ρίξει το σφαιρίδιο του στην μαύρη περιοχή με το ΟΧΙ. Συνεπώς τον "μαύριζε" ή του "έριχνε μαύρο". 

Πως προέκυψε όμως το "δαγκωτό";

Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές κάποιων υποψηφίων προκειμένου να αποδείξουν την πίστη και το φρόνημά τους, δάγκωναν το σφαιρίδιο για να μείνει υποτίθεται το αποτύπωμα των δοντιών τους!

Έτσι προέκυψε η φράση "το έριξα δαγκωτό στον τάδε"...

Αργότερα, λόγω του ότι η ψηφοφορία με σφαιρίδιο ήταν αρκετά χρονοβόρα, και δεδομένου ότι ο αναλφαβητισμός είχε μειωθεί σημαντικά, επανήλθε το ψηφοδέλτιο στις δημοτικές εκλογές του 1914.

Η διαφορά ήταν ότι πλέον τα ψηφοδέλτια ήταν έντυπα και η ψηφοφορία γινόταν με σταυρό προτίμησης, ακριβώς όπως γίνεται και σήμερα.

Πάντως, ακόμη κι αν το σφαιρίδιο πέρασε στην ιστορία εδώ και έναν αιώνα, το μαύρο και το δαγκωτό παραμένουν ζωντανά για να μας θυμίζουν μια εποχή, τελικά, όχι και τόσο μακρινή... 

Πότε θα γίνουν εκλογές το 2019