Γιάννης Πουτέτσης: Καπετάν Βοργιάς ή Καλαμάς...

Ο Γιάννης Πουτέτσης ήταν Έλληνας επαναστάτης από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του αντάρτικου αγώνα, που δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή της Ηπείρου στις αρχές του εικοστού αιώνα. 

Γεννήθηκε στη Λιούντζη της Βορείου Ηπείρου και σκοτώθηκε σε μάχη με τον οθωμανικό στρατό κοντά στην Τσούκα Δελβίνου στις 26 Σεπτεμβρίου του 1912....

Συμμετείχε από το 1906 στις ένοπλες ομάδες της Ηπειρωτικής Εταιρείας όντας αρχηγός ένοπλου αντάρτικου σώματος και στις αρχές Οκτωβρίου του 1908, αφού διέφυγε τη σύλληψη ύστερα από τουρκική ενέδρα, ονομάσθηκε οπλαρχηγός στο χωριό Δραγουμή -Παλιουρή- χρησιμοποιώντας το πολεμικό ψευδώνυμο Καπετάν Βοριάς ή Καλαμάς.

Χρησιμοποιώντας ως βάση το μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής στα Πράμαντα διεξήγαγε αρκετές μάχες τόσο με τα τουρκικά στρατεύματα όσο και με αντίστοιχες αλβανικές και ρουμανοβλάχικες αντάρτικες ομάδες ατάκτων. 

 

Στη πλούσια δράση του, η οποία τον ανέδειξε ως έναν από τους ικανότερους οπλαρχηγούς της Α' Διευθύνσεως (Ιωαννίνων) της Ηπειρωτικής Εταιρείας, συγκαταλέγονται η εξόντωση της ρουμανοβλάχικης ομάδας των Σκουμπραίων Μποτάσηδων το φθινόπωρο του 1906 στο χάνι της Ντουραχάνης καθώς και οι μάχες με αλβανικές αντάρτικες ομάδες και τον οθωμανικό στρατό την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεμβρίου του 1912 στην περιοχή της Βορείας Ηπείρου. 

Δεν έλειψαν και απρόοπτες εξελίξεις, όπως όταν οι οθωμανικές αρχές κατέσχεσαν, τον Οκτώβριο του 1908, ύστερα από έφοδο στο κρησφύγετά του Πουτέτση, 40 πρωτόκολλα ορκωμοσίας μυημένων στελεχών. 

 

Η θέση του Πουτέτση κατέστη ιδιαίτερα επισφαλής, όμως, αφού κατάφερε να γλιτώσει από το κυνηγητό που είχαν εξαπολύσει εναντίον του οι αρχές, ειδοποίησε εγκαίρως τους 40 συμπατριώτες του, ώστε να διαφύγουν τη σύλληψη. 

 

Το συγκεκριμένο περιστατικό, παρόλο που δεν είχε τραγική κατάληξη, προκάλεσε ανησυχία στα οργανωτικά στελέχη του Κομιτάτου και υπήρξε η αφορμή για τη δημιουργία ενός περισσότερο συμπαγούς δικτύου πληροφοριών. 

Ο Πουτέτσης δρώντας στην ύπαιθρο με το απόσπασμά του, κατάφερε σε πολλές περιπτώσεις να προστατεύει τους ντόπιους πληθυσμούς από τις αλβανικές και ρουμανικές ένοπλες ομάδες, καθώς και από τις αυθαιρεσίες των οργάνων των οθωμανικών αρχών. Ταυτόχρονα, κατά την ένοπλη δράση του, συχνά απευθυνόταν στους χωρικούς και μιλούσε για τη χριστιανική πίστη, γι' αυτό και έλαβε τα προσωνύμια «Παπαγιάννης» και «Αγιος Κοσμάς»,

Φυσικά συνεργάστηκε στενά και με τις εκκλησιαστικές αρχές, όπως με τον μητροπολίτη Παραμυθιάς Νεόφυτο, αλλά και με τα ανταρτικά σώματα που δρούσαν στην περιοχή του ποιμνίου του.

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

Η ικανοποίηση ενός, ακόμη, κύματος αλβανικών αιτημάτων από την Πύλη, τον Ιούλιο του 1912, προκάλεσε σύσσωμη την αντίδραση των Ηπειρωτών, που εκφράστηκε με μαζικές τηλεγραφικές διαμαρτυρίες προς την Κωνσταντινούπολη, στις οποίες τόνιζαν την ελληνικότητα της περιοχής καθώς και την αντίθεσή τους στις σχετικές απόπειρες βίαιου εξαλβανισμού της Ηπείρου, ενώ ζήτησαν από την Πύλη και την προστασία του Οθωμανικού Στρατού απά τις επιθέσεις αλβανικών συμμοριών, που ήταν ιδιαίτερα έντονες στην περιοχή του Αργυροκάστρου. 

Τελικά αυτού του είδους η κινητοποίηση υπήρξε μάταιη και οι τουρκικές αρχές προχώρησαν στον διορισμό Αλβανών αξιωματούχων στην Ήπειρο. Επιπρόσθετα, Αλβανοί κακοποιοί και φυγόδικοι στρατολογήθηκαν ως χωροφύλακες, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιαστούν οι ληστρικές επιδρομές.

Σε απάντηση αυτής της προκλητικής οθωμανικής πολιτικής δεν άργησε να ενταθεί η ένοπλη δραστηριότητα του Ηπειρωτικού Κομιτάτου. Από τον Ιούνιο του 1912 είχαν εισέλθει στην Ηπειρο τρία ανταρτικά σώματα, υπό τους Καραγεώργο Περιστέρη και Επαμεινώνδα Παπανίκο. Στο τελευταίο εντάχθηκαν πολλά μέλη του Κομιτάτου από την περιοχή του Μετσόβου. 

Δεν έλειψαν και οι πρωτοβουλίες Ελλήνων πατριωτών που προέβησαν σε ενέργειες που δεν είχαν την έγκριση της ηγεσίας της οργάνωσης. Έτσι, στις 27 Ιουλίου, δολοφονήθηκε ο πρόεδρος της αλβανικής λέσχης που είχε ιδρυθεί στα Ιωάννινα, ενέργεια όμως που εξέθεσε την ελληνική πλευρά ενώπιον των τουρκικών αρχών και έδωσε το έναυσμα για μαζικές φυλακίσεις. Η δολοφονία πιθανότατα διαπράχθηκε από τον Γρηγόριο Φαρμάκη, από την περιοχή του Αργυροκάστρου, ανιψιό του οπλαρχηγού Πουτέτση, χωρίς όμως να έχει προηγηθεί σχετική εντολή από το Κομιτάτο ή το προξενείο.

Την πλέον δυναμική δράση επέδειξε και πάλι το απόσπασμα Πουτέτση, το οποίο πέρασε τα σύνορα στις αρχές Αυγούστου και κατευθύνθηκε αρχικά προς τη Θεσπρωτία. 

Σκοπός του αποσπάσματος ήταν να καταλήξει στις περιοχές Αργυροκάστρου και Δέλβινου, ώστε να προστατεύσει τους ελληνικούς πληθυσμούς από τις ακρότητες αλβανικών ομάδων. Τις επόμενες εβδομάδες δόθηκαν σκληρές μάχες, όχι μόνο με άτακτα τμήματα μουσουλμάνων Αλβανών αλλά και με τις τουρκικές διωκτικές αρχές. 

Ο Πουτέτσης κατόπιν διαταγής από το Ηπειρωτικό Κομιτάτο αναχώρησε από την Αραχωβίτσα -Λευκοθέα- πέρασε τον Καλαμά, την επαρχία Πωγωνίου και έφτασε στις 13 Σεπτεμβρίου στην Κρανιά του Δέλβινου. Εκεί έλαβε χώρα συμπλοκή με τμήματα αλβανικών συμμοριών, που αποκρούσθηκαν με επιτυχία και τράπηκαν σε φυγή. 

Ενώ όμως το κυνηγητό κατά του Πουτέτση γινόταν όλο και πιο έντονο, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1912 βρέθηκε περικυκλωμένος, στο χωριό Τσούκα του Δέλβινου, από τουρκικό απόσπασμα επικουρούμενο από Αλβανούς ατάκτους. Στην άνιση σύγκρουση που ακολούθησε, βρήκε μαζί και με άλλους συμπολεμιστές του τον θάνατο.

Η απώλεια του Πουτέτση, ενός από τους ικανότερους οπλαρχηγούς της Α’ Διεύθυνσης, είχε πολύ σοβαρό αντίκτυπο, τον καιρό μάλιστα που το Ηπειρωτικό Κομιτάτο επεδίωκε την ενίσχυση της ένοπλης δραστηριότητας για την αντιμετώπιση των τουρκικών και αλβανικών τμημάτων που δρούσαν στην Ήπειρο και μάλιστα λίγες μόνο ημέρες πριν ξεσπάσει ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος.

Στις 25 Μαρτίου του 1906, ιδρύθηκε στην Αθήνα, από τον Σπ. Σπυρομήλο και την συνεργασία εξεχόντων Ηπειρωτών (στην πλειοψηφία αξιωματικών), η Ηπειρωτική Εταιρεία.

Σκοπός της Ηπ. Ετ. ήταν να προετοιμάσει το έδαφος για την προέλαση του Ελληνικού Στρατού για την απελευθέρωση της Ηπείρου και να αντικρούσει τις ξένες προπαγάνδες (κυρίως της Ρουμανικής), που οργίαζαν τότε στις πόλεις και τα χωριά της Ηπείρου

Η Ηπ.Ετ. οργανώθηκε ιεραρχικά και με συνωμοτικό τρόπο, σε τρεις τομείς: τα Γιάννινα, την Πρέβεζα και το Αργυρόκαστρο. Η δράση της πλούσια και τα αποτελέσματά της σημαντικά και ηρωικά. 

Οργανώθηκαν ανταρτικά σώματα, συγκεντρώθηκαν πληροφορίες χρήσιμες για τον στρατό και τον επερχόμενο απελευθερωτικό πόλεμο, αναπτερώθηκε το ηθικό των κατοίκων (πράγμα σημαντικό για την λαϊκή υποστήριξη του αγώνα). Τα μέλη της λειτούργησαν συνωμοτικά και με ψευδώνυμα.

 

Συγγραφέας του "ιστορικού σημειώματος" - "τεκμήριο", που ακολουθεί είναι ο Γιαννιώτης Αλέξανδρος Λιβαδεύς, δικηγόρος και ανταποκριτής του ηπειρωτικού τύπου, ο οποίος είχε μυηθεί από τους πρώτους στην Ηπ. Ετ., στην Α' Διεύθυνσης Ιωαννίνων, της οποίας αναγορεύτηκε Γραμματέας και Αρχηγός του εκτελεστικού της με το ψευδώνυμο "Λάϊος". Είναι ο άνθρωπος που μύησε και οργάνωσε στην Ηπ. Ετ. τον Γιάννη Πουτέτση και συνδέθηκε μαζί του με αδελφική φιλία. 

Το ιστορικό αυτό σημείωμα δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό "ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ" τον Ιανουάριο του 1953, από όπου και αναδημοσιεύουμε.

Αλ. Λιβαδέως

Ο  Π Ο Υ Τ Ε Τ Σ Η Σ

Η προτομή του Καπετάνιου Γιάννη Πουτέτση στο πάρκο της κεντρικής πλατείας Ιωαννίνων

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όπως προ ετών μας πληροφόρησε ο αιωνόβιος συμπατριώτης, ο εκ Λιούτζης δημοσιογράφος και συγγραφέας κάτοικος Νέας Υόρκης, Ιωάννης Ρούτσης, η οικογένεια Πουτέτση, πρώτα Τόλιου ή Θεοδώρου, κατάγονταν από την Στεγόπολη της Λιούτζης απ' όπου κατέβηκε στο Αργυρόκαστρο και κατόπι στα Γιάννινα.

filipjovanis